Sababu Za Kuteremshwa
(Baadhi Ya Suwrah Na Aayaat Za Qur-aan)
Suwrah At-Tawbah
Imekusanywa na: Alhidaaya.com [2]
أسْبابُ النُّزُول
Asbaabun-Nuzuwl
Sababu Za Kuteremshwa (Baadhi Ya Suwrah Na Aayaat Za Qur-aan)
Imekusanywa na: Alhidaaya.com [4]
009-Suwrah At-Tawbah: Aayah Na Namba 19
Kauli ya Allaah (سبحانه وتعالى):
أَجَعَلْتُمْ سِقَايَةَ الْحَاجِّ وَعِمَارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللَّـهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَجَاهَدَ فِي سَبِيلِ اللَّـهِ ۚ لَا يَسْتَوُونَ عِندَ اللَّـهِ ۗ وَاللَّـهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ﴿١٩﴾
Je, mmefanya kunywesha maji Hujaji na kuamirisha Al-Masjid Al-Haraam kama sawasawa na (‘amali za) anayemwamini Allaah na Siku ya Mwisho, na akafanya jihaad katika njia ya Allaah? (Hapana!) Hawawi sawa mbele ya Allaah. Na Allaah Haongoi watu madhalimu. [At-Tawbah: 9]
Sababun-Nuzuwl:
دَّثَنِي حَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ الْحُلْوَانِيُّ، حَدَّثَنَا أَبُو تَوْبَةَ، حَدَّثَنَا مُعَاوِيَةُ بْنُ سَلاَّمٍ، عَنْ زَيْدِ بْنِ سَلاَّمٍ، أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا سَلاَّمٍ، قَالَ حَدَّثَنِي النُّعْمَانُ بْنُ بَشِيرٍ، قَالَ كُنْتُ عِنْدَ مِنْبَرِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ رَجُلٌ مَا أُبَالِي أَنْ لاَ أَعْمَلَ عَمَلاً بَعْدَ الإِسْلاَمِ إِلاَّ أَنْ أُسْقِيَ الْحَاجَّ . وَقَالَ آخَرُ مَا أُبَالِي أَنْ لاَ أَعْمَلَ عَمَلاً بَعْدَ الإِسْلاَمِ إِلاَّ أَنْ أَعْمُرَ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ . وَقَالَ آخَرُ الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَفْضَلُ مِمَّا قُلْتُمْ . فَزَجَرَهُمْ عُمَرُ وَقَالَ لاَ تَرْفَعُوا أَصْوَاتَكُمْ عِنْدَ مِنْبَرِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَهُوَ يَوْمُ الْجُمُعَةِ وَلَكِنْ إِذَا صَلَّيْتُ الْجُمُعَةَ دَخَلْتُ فَاسْتَفْتَيْتُهُ فِيمَا اخْتَلَفْتُمْ فِيهِ . فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: ((أَجَعَلْتُمْ سِقَايَةَ الْحَاجِّ وَعِمَارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِر)) الآيَةَ إِلَى آخِرِهَا .
Amenihadithia Hasan bin Áliy Al-Hulwaaniy, ametuhadithia Abuu Tawbah, ametuhadithia Mu’aawiyah bin Sallaam, toka kwa Zayd bin Sallaam kwamba amemsikia Abuu Sallaam, amesema: Amenihadithia An-Nu’maan bin Bashiyr, amesema: Nilikuwa karibu na mimbari ya Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) na mtu mmoja akasema: “Mimi sijali nisifanye amali yoyote baada ya Uislamu zaidi ya kuwanywesha maji Hujjaaj.” Mwingine akasema: “Mimi sijali nisifanye amali yoyote baada ya Uislamu zaidi ya kuamirisha Al-Masjid Al-Haraam”. Mwingine akasema: “Jihaad katika Njia ya Allaah ni bora zaidi kuliko mliyoyasema”. ‘Umar akawakataza na kuwaambia: “Msipaze sauti zenu katika mimbari ya Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) nayo ni Siku ya Ijumaa, nami nikishaswali Ijumaa nitaingia nimuulize mliyobishania.” Hapo Allaah (عزّ وجلّ) Akateremsha:
أَجَعَلْتُمْ سِقَايَةَ الْحَاجِّ وَعِمَارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللَّـهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَجَاهَدَ فِي سَبِيلِ اللَّـهِ ۚ لَا يَسْتَوُونَ عِندَ اللَّـهِ ۗ وَاللَّـهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ﴿١٩﴾
19. Je, mmefanya kunywesha maji Hujaji na kuamirisha Al-Masjid Al-Haraam kama sawasawa na (‘amali za) anayemwamini Allaah na Siku ya Mwisho, na akafanya jihaad katika njia ya Allaah? (Hapana!) Hawawi sawa mbele ya Allaah. Na Allaah Haongoi watu madhalimu.
[Muslim Kitaab Al-Imaarah]
أسْبابُ النُّزُول
Asbaabun-Nuzuwl
Sababu Za Kuteremshwa (Baadhi Ya Suwrah Na Aayaat Za Qur-aan)
Imekusanywa na: Alhidaaya.com [4]
At-Tawbah: Aayah 34 - 35
Anasema Allaah (سبحانه وتعالى):
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ كَثِيرًا مِّنَ الْأَحْبَارِ وَالرُّهْبَانِ لَيَأْكُلُونَ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَيَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللَّـهِ ۗ وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلَا يُنفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّـهِ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِيمٍ﴿٣٤﴾
Enyi walioamini! Hakika wengi katika Wanazuoni Marabai wa dini (zao) na Wamonaki wanakula mali za watu kwa batili, na wanazuia njia ya Allaah. Na wale wanaorundika dhahabu na fedha na wala hawazitoi katika njia ya Allaah, basi wabashirie adhabu iumizayo.
يَوْمَ يُحْمَىٰ عَلَيْهَا فِي نَارِ جَهَنَّمَ فَتُكْوَىٰ بِهَا جِبَاهُهُمْ وَجُنُوبُهُمْ وَظُهُورُهُمْ ۖ هَـٰذَا مَا كَنَزْتُمْ لِأَنفُسِكُمْ فَذُوقُوا مَا كُنتُمْ تَكْنِزُونَ﴿٣٥﴾
Siku zitakapopashwa katika Jahannam, na kwazo vikachomwa moto vipaji vyao, na mbavu zao, na migongo yao (wakiambiwa): Haya ndiyo mliyoyarundika kwa ajili ya nafsi zenu. Basi onjeni yale mliyokuwa mkiyarundika. [At-Tawbah: 34-35]
حَدَّثَنَا عَلِيٌّ، سَمِعَ هُشَيْمًا، أَخْبَرَنَا حُصَيْنٌ، عَنْ زَيْدِ بْنِ وَهْبٍ، قَالَ مَرَرْتُ بِالرَّبَذَةِ فَإِذَا أَنَا بِأَبِي، ذَرٍّ رضى الله عنه فَقُلْتُ لَهُ، مَا أَنْزَلَكَ مَنْزِلَكَ هَذَا، قَالَ: كُنْتُ بِالشَّأْمِ، فَاخْتَلَفْتُ أَنَا وَمُعَاوِيَةُ فِي: ((الَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلاَ يُنْفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ)). قَالَ مُعَاوِيَةُ: نَزَلَتْ فِي أَهْلِ الْكِتَابِ، فَقُلْتُ: نَزَلَتْ فِينَا وَفِيهِمْ، فَكَانَ بَيْنِي وَبَيْنَهُ فِي ذَاكَ، وَكَتَبَ إِلَى عُثْمَانَ رضى الله عنه يَشْكُونِي، فَكَتَبَ إِلَىَّ عُثْمَانُ أَنِ اقْدَمِ الْمَدِينَةَ، فَقَدِمْتُهَا، فَكَثُرَ عَلَىَّ النَّاسُ حَتَّى كَأَنَّهُمْ لَمْ يَرَوْنِي قَبْلَ ذَلِكَ، فَذَكَرْتُ ذَاكَ لِعُثْمَانَ فَقَالَ لِي: إِنْ شِئْتَ تَنَحَّيْتَ، فَكُنْتَ قَرِيبًا فَذَاكَ الَّذِي أَنْزَلَنِي هَذَا الْمَنْزِلَ، وَلَوْ أَمَّرُوا عَلَىَّ حَبَشِيًّا لَسَمِعْتُ وَأَطَعْتُ.
Ametuhadithia ‘Aliy, amemsikia Hushaym, ametusimulia Huswayn toka kwa Zayd bin Wahb amesema: Nilipita Ar-Rabadhah na mara ghafla nikamwona Abuu Dharr (رضي الله عنه) Nikamuuliza: Nini kimekuleta kuja kuishi huku? Akasema: Nilikuwa Sham, nikazozana mimi na Mu’aawiyah kuhusiana
((وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلاَ يُنْفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ))
((Na wale wanaorundika dhahabu na fedha na wala hawazitoi katika njia ya Allaah)). Mu’aawiyah akasema: Imeteremka kwa Ahlul-Kitaab tu. Nikasema: Imeteremka kwetu na kwao pia. Ukakasi ukawepo kati yangu na yeye katika hilo. Akamwandikia barua ‘Uthmaan (رضي الله عنه) akimlalamikia kuhusu mimi. Naye ‘Uthmaan akaniandikia na kuniamuru niende Madiynah. Nikaenda, na watu wakanizonga (kuniuliza sababu ya kuondoka Sham) kana kwamba hawajawahi kuniona kamwe. Nikamweleza ‘Uthmaan hilo naye akaniambia: Ukitaka achana (na rai yako) uwe karibu. Basi hili ndilo lililonifikisha kuishi hapa, na lau watampa madaraka Mhabeshi (mtumwa) awe kiongozi wangu, basi nitamsikiliza na kumtii. [Al-Bukhaariy]
Na pia,
قَالَ أَحْمَدُ بْنُ شَبِيبِ بْنِ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا أَبِي، عَنْ يُونُسَ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ خَالِدِ بْنِ أَسْلَمَ، قَالَ خَرَجْنَا مَعَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ فَقَالَ أَعْرَابِيٌّ أَخْبِرْنِي قَوْلَ اللَّهِ: ((وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلاَ يُنْفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ)) قَالَ ابْنُ عُمَرَ ـ رضى الله عنهما ـ مَنْ كَنَزَهَا فَلَمْ يُؤَدِّ زَكَاتَهَا فَوَيْلٌ لَهُ، إِنَّمَا كَانَ هَذَا قَبْلَ أَنْ تُنْزَلَ الزَّكَاةُ فَلَمَّا أُنْزِلَتْ جَعَلَهَا اللَّهُ طُهْرًا لِلأَمْوَالِ.
Ahmad bin Shabiyb bin Sa’iyd amesema, baba yangu ametuhadithia toka kwa Yuwnus toka kwa Ibn Shihaab toka kwa Khaalid bin Aslam. Amesema: Tulitoka pamoja na ‘Abdullaah bin ‘Umar (رضي الله عنهما) na bedui mmoja akasema: Nielezee Kauli ya Allaah:
((وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلاَ يُنْفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ))
((Na wale wanaorundika dhahabu na fedha na wala hawazitoi katika njia ya Allaah))
Ibn ‘Umar (رضي الله عنهما) akasema: Mwenye kuzirundika na asitoe Zakaah yake, basi ole wake na adhabu kali. Na hili lilikuwa kabla ya kufaradhishwa Zakaah, na ilipofaradhishwa, Allaah Ameifanya kuwa utakaso kwa mali. [Al-Bukhaari]
Na pia,
حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ، حَدَّثَنَا جَرِيرٌ، عَنْ حُصَيْنٍ، عَنْ زَيْدِ بْنِ وَهْبٍ، قَالَ مَرَرْتُ عَلَى أَبِي ذَرٍّ بِالرَّبَذَةِ فَقُلْتُ: مَا أَنْزَلَكَ بِهَذِهِ الأَرْضِ؟ قَالَ: كُنَّا بِالشَّأْمِ فَقَرَأْتُ: ((وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلاَ يُنْفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ)) قَالَ مُعَاوِيَةُ مَا هَذِهِ فِينَا، مَا هَذِهِ إِلاَّ فِي أَهْلِ الْكِتَابِ. قَالَ قُلْتُ إِنَّهَا لَفِينَا وَفِيهِمْ.
Ametuhadithia Qutaybah bin Sa’iyd, ametuhadithia Jariyr toka kwa Huswayn toka kwa Zayd bin Wahab amesema: Nilimpitia Abuu Dharr huko Ar-Rabadhah nikamuuliza: Kitu gani kimekuleta ardhi hii? Akasema: Tulikuwa Sham, nikasoma:
وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلَا يُنفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّـهِ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِيمٍ﴿٣٤﴾
Enyi walioamini! Hakika wengi katika Wanachuoni Marabai wa dini (zao) na Wamonaki wanakula mali za watu kwa batili, na wanazuia njia ya Allaah. Na wale wanaorundika dhahabu na fedha na wala hawazitoi katika njia ya Allaah, basi wabashirie adhabu iumizayo.
Na Mu’aawiyah akasema: Hili halituhusu sisi, hili haliwahusu wengine isipokuwa Ahlul-Kitaab. Akasema: Nikasema hakika hili bila shaka linatuhusu sisi na wao pia. [Al-Bukhaariy]
أسْبابُ النُّزُول
Asbaabun-Nuzuwl
Sababu Za Kuteremshwa (Baadhi Ya Suwrah Na Aayaat Za Qur-aan)
Imekusanywa na: Alhidaaya.com [4]
At-Tawbah: Aayah 58
Kauli ya Allaah (سبحانه وتعالى):
وَمِنْهُم مَّن يَلْمِزُكَ فِي الصَّدَقَاتِ فَإِنْ أُعْطُوا مِنْهَا رَضُوا وَإِن لَّمْ يُعْطَوْا مِنْهَا إِذَا هُمْ يَسْخَطُونَ﴿٥٨﴾
Na miongoni mwao wako wanaokukosoa katika (ugawaji wa) swadaqa. Wakipewa humo wanaridhika, na wasipopewa humo tahamaki wao wanaghadhibika.
وَلَوْ أَنَّهُمْ رَضُوا مَا آتَاهُمُ اللَّـهُ وَرَسُولُهُ وَقَالُوا حَسْبُنَا اللَّـهُ سَيُؤْتِينَا اللَّـهُ مِن فَضْلِهِ وَرَسُولُهُ إِنَّا إِلَى اللَّـهِ رَاغِبُونَ﴿٥٩﴾
Na lau wangeliridhiya yale Aliyowapa Allaah na Rasuli Wake, na wakasema: Anatutosheleza Allaah, karibuni Allaah Atatupa katika fadhila Zake na Rasuli Wake (pia); hakika sisi kwa Allaah tuna raghba. [At-Tawbah: 58-59]
Sababun-Nuzuwl:
حدثنا عبد الله بن محمد حدثنا هشام أخبرنا معمر بن الزهري عن أبي سلمة عن أبي سعيد قال: بينما النبي صلى الله عليه وعلى آله وسلم يقسم جاء عبد الله بن ذي الخويصرة التميمي فقال: اعدل يا رسول الله، فقال: "ويلك من يعدل إذا لم أعدل". قال عمر بن الخطاب: دعني أضرب عنقه، قال: "دعه فإن له أصحابا يحقر أحدكم صلاته مع صلاته وصيامه مع صيامه يمرقون من الدين كما يمرق السهم من الرمية ينظر في قذذه فلا يوجد فيه شيء ثم ينظر في نصله فلا يوجد فيه شيء ثم ينظر في رصافه فلا يوجد فيه شيء ثم ينظر في نضيه فلا يوجد فيه شيء قد سبق الفرث والدم، آيتهم رجل إحدى يديه أو قال ثدييه مثل ثدي المرأة أو قال مثل البضعة تدردر يخرجون على حين فرقة من الناس". قال أبو سعيد أشهد سمعت من رسول الله صلى الله عليه وعلى آله وسلم وأشهد أن عليا قتلهم وأنا معه جيء بالرجل على النعت الذي نعته رسول الله صلى الله عليه وعلى آله وسلم قال: فنزلت فيهم وَمِنْهُمْ مَنْ يَلْمِزُكَ فِي الصَّدَقَاتِ
Ametuhadithia ‘Abdullaah bin Muhammad, ametuhadithia Hishaam, ametueleza Ma’amar toka kwa Az-Zahriy toka kwa Abuu Salamah toka kwa Abuu Sa’iyd amesema: Wakati Nabiy (صلى الله عليه وآله وسلم) anagawa, alikuja ‘Abdullaah bin Dhiy Al-Khuwayswirah At-Tamiymiy akasema: Fanya uadilifu ee Rasuli wa Allaah. Akasema: “Ole wako! Nani atafanya uadilifu kama mimi sikufanya uadilifu?!” ‘Umar bin Al-Khattwaab akasema: Niruhusu nimkate shingo yake. Akamwambia: “Mwache, yeye ana wenzake, mmoja wenu anaiona Swalaah yake si chochote kulinganisha na Swalaah yake, na Swiyaam yake (si chochote) na Swiyaam yake (kwa jinsi wanavyozipamba ‘ibaadah hizo), wanachomoka toka kwenye Dini kama unavyotoka mshale upande wa pili wa mnyama aliyepigwa nao. Ukiangaliwa unyoya wake hakionekani kitu, kisha kikiangaliwa chembe chake hakionekani kitu, kisha ukiangaliwa utepe wake hakionekani kitu, kisha ukiangaliwa ujiti wake hakionekani kitu na hali mshale umepita kwenye kinyesi na damu (bila kuonekana athari yake). Alama yao ni mtu ambaye mkono wake mmoja (au kasema maziwa yake mawili) ni mithili ya titi la mwanamke, (au kasema mfano wa kipande cha nyama kinachocheza cheza), wanatoka katika wakati utakapotokea mfarakano wa watu (Waislamu). Abuu Sa’iyd amesema: Ninashuhudia nimesikia toka kwa Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) na ninashuhudia kuwa ‘Aliy aliwaua mimi nikiwa pamoja naye, aliletewa mtu mwenye sifa zile zile alizozielezea Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم). Akasema ikateremka kuhusu wao:
وَمِنْهُم مَّن يَلْمِزُكَ فِي الصَّدَقَاتِ
[Al-Bukhaariy]
أسْبابُ النُّزُول
Asbaabun-Nuzuwl
Sababu Za Kuteremshwa (Baadhi Ya Suwrah Na Aayaat Za Qur-aan)
Imekusanywa na: Alhidaaya.com [4]
At-Tawbah: Aayah 79
Kauli ya Allaah (سبحانه وتعالى):
الَّذِينَ يَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِينَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فِي الصَّدَقَاتِ وَالَّذِينَ لَا يَجِدُونَ إِلَّا جُهْدَهُمْ فَيَسْخَرُونَ مِنْهُمْ ۙ سَخِرَ اللَّـهُ مِنْهُمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴿٧٩﴾
Wale (wanafiki) wanaowafanyia tashtiti Waumini wenye kujitolea kwa khiari katika kutoa swadaqa miongoni mwa Waumini, na wale wasiopata (cha kutoa) isipokuwa juhudi zao, wanawafanyia dhihaka, Allaah Analipiza dhihaka zao na watapata adhabu iumizayo. [At-Tawbah: 79]
Sababun-Nuzwul:
حَدَّثَنِي يَحْيَى بْنُ مَعِينٍ، حَدَّثَنَا غُنْدَرٌ، حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، ح وَحَدَّثَنِيهِ بِشْرُ بْنُ خَالِدٍ، - وَاللَّفْظُ لَهُ - أَخْبَرَنَا مُحَمَّدٌ، - يَعْنِي ابْنَ جَعْفَرٍ - عَنْ شُعْبَةَ، عَنْ سُلَيْمَانَ، عَنْ أَبِي وَائِلٍ، عَنْ أَبِي مَسْعُودٍ، قَالَ أُمِرْنَا بِالصَّدَقَةِ . قَالَ كُنَّا نُحَامِلُ - قَالَ - فَتَصَدَّقَ أَبُو عَقِيلٍ بِنِصْفِ صَاعٍ - قَالَ - وَجَاءَ إِنْسَانٌ بِشَىْءٍ أَكْثَرَ مِنْهُ فَقَالَ الْمُنَافِقُونَ إِنَّ اللَّهَ لَغَنِيٌّ عَنْ صَدَقَةِ هَذَا وَمَا فَعَلَ هَذَا الآخَرُ إِلاَّ رِيَاءً فَنَزَلَتْ: ((الَّذِينَ يَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِينَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فِي الصَّدَقَاتِ وَالَّذِينَ لاَ يَجِدُونَ إِلاَّ جُهْدَهُمْ))
Amenihadithia Yahyaa bin Ma’iyn, ametuhadithia Ghundar, ametuhadithia Shu’bah, amenihadithia haya Bishr bin Khaalid -na tamko ni lake - ametuelezea Muhammad, yaani Ibn Ja’far - toka kwa Shu’bah toka kwa Sulaymaan toka kwa Abiy Waail toka kwa Ibn Mas-‘uwd amesema: Tuliamuriwa swadaqa. Akasema: Tulikuwa tunabeba mizigo (ya watu), Abuu ‘Aqiyl akatoa nusu pishi –akasema - na akaleta mtu mwingine kitu kingi zaidi yake na wanafiki wakasema: Hakika Allaah Hana haja hata kidogo na swadaqa ya huyu, na hakufanya huyu mwingine isipokuwa kwa ajili ya riyaa tu. Ndipo ilipoteremka:
الَّذِينَ يَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِينَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فِي الصَّدَقَاتِ وَالَّذِينَ لَا يَجِدُونَ إِلَّا جُهْدَهُمْ فَيَسْخَرُونَ مِنْهُمْ ۙ سَخِرَ اللَّـهُ مِنْهُمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴿٧٩﴾
Wale (wanafiki) wanaowafanyia tashtiti Waumini wenye kujitolea kwa khiari katika kutoa swadaqa miongoni mwa Waumini, na wale wasiopata (cha kutoa) isipokuwa juhudi zao, wanawafanyia dhihaka, Allaah Analipiza dhihaka zao na watapata adhabu iumizayo. [At-Tawbah: 79]
[Al-Bukhaariy Kitaab Az-Zakaah]
Na pia,
حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ سَعِيدٍ، حَدَّثَنَا أَبُو النُّعْمَانِ الْحَكَمُ ـ هُوَ ابْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْبَصْرِيُّ ـ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنْ سُلَيْمَانَ، عَنْ أَبِي وَائِلٍ، عَنْ أَبِي مَسْعُودٍ ـ رضى الله عنه ـ قَالَ لَمَّا نَزَلَتْ آيَةُ الصَّدَقَةِ كُنَّا نُحَامِلُ، فَجَاءَ رَجُلٌ فَتَصَدَّقَ بِشَىْءٍ كَثِيرٍ فَقَالُوا مُرَائِي. وَجَاءَ رَجُلٌ فَتَصَدَّقَ بِصَاعٍ فَقَالُوا إِنَّ اللَّهَ لَغَنِيٌّ عَنْ صَاعِ هَذَا. فَنَزَلَتِ: ((الَّذِينَ يَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِينَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فِي الصَّدَقَاتِ وَالَّذِينَ لاَ يَجِدُونَ إِلاَّ جُهْدَهُمْ)) الآيَةَ.
Ametuhadithia ‘Ubaydullaah bin Sa’iyd, ametuhadithia Abuu Nu’maan Al-Hakam, yeye ni Ibn ‘Abdillaah Al-Baswriy, ametuhadithia Shu’bah toka kwa Sulaymaan toka kwa Waail toka kwa Abiy Mas-‘uwd (رضي الله عنه) amesema: Ilipoteremka Aayah ya swadaqa, tulikuwa tunabeba mizigo (ya watu). Akaja mtu mmoja, akatoa swadaqa kitu kingi wakasema: Anajionyesha kwa watu. Halafu akaja mtu mwingine akatoa swadaqa ya pishi moja wakasema: Hakika Allaah Hana Haja kabisa na pishi ya huyu. Hapo ikateremka:
الَّذِينَ يَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِينَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فِي الصَّدَقَاتِ وَالَّذِينَ لَا يَجِدُونَ إِلَّا جُهْدَهُمْ فَيَسْخَرُونَ مِنْهُمْ ۙ سَخِرَ اللَّـهُ مِنْهُمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴿٧٩﴾
Wale (wanafiki) wanaowafanyia tashtiti Waumini wenye kujitolea kwa khiari katika kutoa swadaqa miongoni mwa Waumini, na wale wasiopata (cha kutoa) isipokuwa juhudi zao, wanawafanyia dhihaka, Allaah Analipiza dhihaka zao na watapata adhabu iumizayo. [At-Tawbah: 79]
[Al-Bukhaariy Kitaab Az-Zakaah]
Pia,
حَدَّثَنِي بِشْرُ بْنُ خَالِدٍ أَبُو مُحَمَّدٍ، أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ، عَنْ شُعْبَةَ، عَنْ سُلَيْمَانَ، عَنْ أَبِي وَائِلٍ، عَنْ أَبِي مَسْعُودٍ، قَالَ لَمَّا أُمِرْنَا بِالصَّدَقَةِ كُنَّا نَتَحَامَلُ فَجَاءَ أَبُو عَقِيلٍ بِنِصْفِ صَاعٍ، وَجَاءَ إِنْسَانٌ بِأَكْثَرَ مِنْهُ، فَقَالَ الْمُنَافِقُونَ إِنَّ اللَّهَ لَغَنِيٌّ عَنْ صَدَقَةِ هَذَا، وَمَا فَعَلَ هَذَا الآخَرُ إِلاَّ رِئَاءً. فَنَزَلَتْ: ((الَّذِينَ يَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِينَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فِي الصَّدَقَاتِ وَالَّذِينَ لاَ يَجِدُونَ إِلاَّ جُهْدَهُمْ)) الآيَةَ.
Bishr bin Khaalid Abuu Muhammad amenihadithia, Muhammad bin Ja’far ametueleza, toka kwa Shu’bah toka kwa Sulaymaan toka kwa Waail toka kwa Abiy Mas-‘uwd amesema: Tulipoamuriwa (kutoa) swadaqa, tulikuwa tunabeba mizigo (ya watu), akaja Abuu ‘Aqiyl na nusu pishi. Halafu akaja mtu mwingine na kingi zaidi yake na wanafiki wakasema: Hakika Allaah Hana haja hata kidogo na swadaqa ya huyu, na huyu mwingine hakutoa isipokuwa kwa sababu ya riyaa. Ndipo ilipoteremka:
الَّذِينَ يَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِينَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فِي الصَّدَقَاتِ وَالَّذِينَ لَا يَجِدُونَ إِلَّا جُهْدَهُمْ فَيَسْخَرُونَ مِنْهُمْ ۙ سَخِرَ اللَّـهُ مِنْهُمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴿٧٩﴾
Wale (wanafiki) wanaowafanyia tashtiti Waumini wenye kujitolea kwa khiari katika kutoa swadaqa miongoni mwa Waumini, na wale wasiopata (cha kutoa) isipokuwa juhudi zao, wanawafanyia dhihaka, Allaah Analipiza dhihaka zao na watapata adhabu iumizayo. [At-Tawbah: 79]
[Al-Bukhaariy Kitaab At-Tafsiyr]
أسْبابُ النُّزُول
Asbaabun-Nuzuwl
Sababu Za Kuteremshwa (Baadhi Ya Suwrah Na Aayaat Za Qur-aan)
Suwrah At-Tawbah: Aayah 84
Alhidaaya.com [4]
Kauli ya Allaah (سبحانه وتعالى):
وَلَا تُصَلِّ عَلَىٰ أَحَدٍ مِّنْهُم مَّاتَ أَبَدًا وَلَا تَقُمْ عَلَىٰ قَبْرِهِ ۖ إِنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّـهِ وَرَسُولِهِ وَمَاتُوا وَهُمْ فَاسِقُونَ﴿٨٤﴾
Na wala usimswalie yeyote abadani miongoni mwao akifa; na wala usisimame kaburini kwake. Hakika wao wamemkufuru Allaah na Rasuli Wake, na wakafa hali wao ni mafasiki. [At-Tawbah: 84]
Na pia kuhusiana na Kauli Yake Allaah (سبحانه وتعالى):
اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لَا تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ إِن تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِينَ مَرَّةً فَلَن يَغْفِرَ اللَّـهُ لَهُمْ ۚ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّـهِ وَرَسُولِهِ ۗ وَاللَّـهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ﴿٨٠﴾
Waombee maghfirah (ee, Muhammad صلى الله عليه وآله وسلم), au usiwaombee maghfirah, hata ukiwaombea maghfirah mara sabini, Allaah Hatowaghufuria. Hivyo kwa kuwa wao wamemkufuru Allaah na Rasuli Wake. Na Allaah Haongoi watu mafasiki. [At-Tawbah: 80]
Sababun-Nuzuwl:
حَدَّثَنَا عُبَيْدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ، عَنْ أَبِي أُسَامَةَ، عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ، عَنْ نَافِعٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ رضى الله عنهما قَالَ لَمَّا تُوُفِّيَ عَبْدُ اللَّهِ جَاءَ ابْنُهُ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَسَأَلَهُ أَنْ يُعْطِيَهُ قَمِيصَهُ يُكَفِّنُ فِيهِ أَبَاهُ فَأَعْطَاهُ، ثُمَّ سَأَلَهُ أَنْ يُصَلِّيَ عَلَيْهِ، فَقَامَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لِيُصَلِّيَ فَقَامَ عُمَرُ فَأَخَذَ بِثَوْبِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ تُصَلِّي عَلَيْهِ وَقَدْ نَهَاكَ رَبُّكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَيْهِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم " إِنَّمَا خَيَّرَنِي اللَّهُ فَقَالَ: ((اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لاَ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ إِنْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِينَ مَرَّةً)) وَسَأَزِيدُهُ عَلَى السَّبْعِينَ ". قَالَ إِنَّهُ مُنَافِقٌ. قَالَ فَصَلَّى عَلَيْهِ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَأَنْزَلَ اللَّهُ: ((وَلاَ تُصَلِّ عَلَى أَحَدٍ مِنْهُمْ مَاتَ أَبَدًا وَلاَ تَقُمْ عَلَى قَبْرِهِ))
Ametuhadithia ‘Ubayd bin Ismaa’iyl toka kwa Abuu Usaamah toka kwa ‘Ubaydullaah toka kwa Naafi’i toka kwa Ibn ‘Umar (رضي الله عنهما) amesema: Alipokufa ‘Abdullaah, alikuja mwanaye ‘Abdullaah bin ‘Abdillaah kwa Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) akamwomba ampe kanzu yake ili amkafinie baba yake, na Rasuli akampa. Kisha akamwomba amswalie, na Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) akasimama ili aswali. ‘Umar akasimama, akaikamata nguo ya Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) na kusema: “Ee Rasuli wa Allaah! Unamswalia nailhali Rabb wako Amekukataza kumswalia?” Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) akasema: “Hakika Allaah Amenikhiyarisha Akisema:
اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لَا تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ إِن تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِينَ مَرَّةً
Waombee maghfirah (ee, Muhammad صلى الله عليه وآله وسلم), au usiwaombee maghfirah [At-Tawbah: 80]
Nami nitamzidishia zaidi ya mara sabiini.” Akasema: “Hakika huyo ni mnafiki.” Akasema: “Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) akamswalia, na hapo Allaah Akateremsha:
وَلَا تُصَلِّ عَلَىٰ أَحَدٍ مِّنْهُم مَّاتَ أَبَدًا وَلَا تَقُمْ عَلَىٰ قَبْرِهِ
Na wala usimswalie yeyote abadani miongoni mwao akifa; na wala usisimame kaburini kwake.
[Al-Bukhaariy Kitaab At-Tafsiyr]
Na pia,
حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، قَالَ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ، عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ، قَالَ حَدَّثَنِي نَافِعٌ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ رضى الله عنهما أَنَّ عَبْدَ، اللَّهِ بْنَ أُبَىٍّ لَمَّا تُوُفِّيَ جَاءَ ابْنُهُ إِلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَعْطِنِي قَمِيصَكَ أُكَفِّنْهُ فِيهِ، وَصَلِّ عَلَيْهِ وَاسْتَغْفِرْ لَهُ، فَأَعْطَاهُ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم قَمِيصَهُ فَقَالَ " آذِنِّي أُصَلِّي عَلَيْهِ ". فَآذَنَهُ، فَلَمَّا أَرَادَ أَنْ يُصَلِّيَ عَلَيْهِ جَذَبَهُ عُمَرُ رضى الله عنه ـ فَقَالَ أَلَيْسَ اللَّهُ نَهَاكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى الْمُنَافِقِينَ فَقَالَ " أَنَا بَيْنَ خِيرَتَيْنِ قَالَ ((اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لاَ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ إِنْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِينَ مَرَّةً فَلَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ)) فَصَلَّى عَلَيْهِ فَنَزَلَتْ: ((وَلاَ تُصَلِّ عَلَى أَحَدٍ مِنْهُمْ مَاتَ أَبَدًا))
Ametuhadithia Musaddad, amesema ametuhadithia Yahyaa bin Sa’iyd toka kwa ‘Ubaydullaah amesema: “Amenihadithia Naafi’i toka kwa Ibn ‘Umar (رضي الله عنهما) ya kuwa alipofariki ‘Abdullaah bin Ubayya, mtoto wake alikwenda kwa Nabiy (صلى الله عليه وآله وسلم) na kumwambia: Ee Rasuli wa Allaah, nipe kanzu yako nikamkafinie, na mswalie na mwombee maghfirah. Nabiy (صلى الله عليه وآله وسلم) akampa kanzu yake na kumwambia: “Nipe idhni nimswalie.” Naye akampa. Na aliposimama kumswalia, ‘Umar (رضي الله عنه) alimvuta na kumwambia: “Hivi kwani Allaah Hakukukataza kuwaswalia wanafiki?” Akasema: “Mimi niko kati ya khiyari mbili, Akasoma:
اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لَا تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ إِن تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِينَ مَرَّةً
Waombee maghfirah (ee, Muhammad صلى الله عليه وآله وسلم), au usiwaombee maghfirah [At-Tawbah: 80]
Akamswalia, na hapo ikamteremkia:
وَلَا تُصَلِّ عَلَىٰ أَحَدٍ مِّنْهُم مَّاتَ أَبَدًا
Na wala usimswalie yeyote abadani miongoni mwao akifa.
[Al-Bukhaariy – Kitaab Al-Janaaiz]
Na pia,
حَدَّثَنِي إِبْرَاهِيمُ بْنُ الْمُنْذِرِ، حَدَّثَنَا أَنَسُ بْنُ عِيَاضٍ، عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ، عَنْ نَافِعٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ رضى الله عنهما أَنَّهُ قَالَ لَمَّا تُوُفِّيَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أُبَىٍّ جَاءَ ابْنُهُ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَأَعْطَاهُ قَمِيصَهُ وَأَمَرَهُ أَنْ يُكَفِّنَهُ فِيهِ ثُمَّ قَامَ يُصَلِّي عَلَيْهِ، فَأَخَذَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ بِثَوْبِهِ فَقَالَ تُصَلِّي عَلَيْهِ وَهْوَ مُنَافِقٌ وَقَدْ نَهَاكَ اللَّهُ أَنْ تَسْتَغْفِرَ لَهُمْ. قَالَ " إِنَّمَا خَيَّرَنِي اللَّهُ أَوْ أَخْبَرَنِي فَقَالَ ((اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لاَ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ إِنْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِينَ مَرَّةً فَلَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ)) فَقَالَ سَأَزِيدُهُ عَلَى سَبْعِينَ ". قَالَ فَصَلَّى عَلَيْهِ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَصَلَّيْنَا مَعَهُ ثُمَّ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْهِ: ((وَلاَ تُصَلِّ عَلَى أَحَدٍ مِنْهُمْ مَاتَ أَبَدًا وَلاَ تَقُمْ عَلَى قَبْرِهِ إِنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَمَاتُوا وَهُمْ فَاسِقُونَ))
Amenihadithia Ibraahiym bin Al-Mundhir, ametuhadithia Anas bin ‘Iyaadhw toka kwa ‘Ubaydullaah toka kwa Naafi’i toka kwa Ibn ‘Umar (رضي الله عنهما) kwamba amesema: Alipokufa ‘Abdullaah bin Ubayya, mwanawe ‘Abdullaah bin ‘Abdillaah alikuja kwa Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) na Rasuli akampa kanzu yake na kumwamuru amkafinie kwayo, kisha akasimama kumswalia. ‘Umar bin Al-Khattwaab akaikamata nguo yake na kumwambia: “Unamswalia naye ni mnafiki, nailhali Allaah Amekukataza kuwaombea maghfirah!?” Akasema: “Hakika Allaah Amenikhiyarisha au Amenijulisha, Akasema:
اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لَا تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ إِن تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِينَ مَرَّةً فَلَن يَغْفِرَ اللَّـهُ لَهُمْ
Waombee maghfirah (ee, Muhammad صلى الله عليه وآله وسلم), au usiwaombee maghfirah, hata ukiwaombea maghfirah mara sabini, Allaah Hatowaghufuria.
Akasema: Nitamzidishia zaidi ya mara sabiini. Akasema: Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) akamswalia nasi tukaswali pamoja naye. Kisha Allaah Akamteremshia:
وَلَا تُصَلِّ عَلَىٰ أَحَدٍ مِّنْهُم مَّاتَ أَبَدًا وَلَا تَقُمْ عَلَىٰ قَبْرِهِ ۖ إِنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّـهِ وَرَسُولِهِ وَمَاتُوا وَهُمْ فَاسِقُونَ
Na wala usimswalie yeyote abadani miongoni mwao akifa; na wala usisimame kaburini kwake. Hakika wao wamemkufuru Allaah na Rasuli Wake, na wakafa hali wao ni mafasiki.
[Al-Bukhaariy - Kitaab At-Tafsiyr]
Na pia,
حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِي شَيْبَةَ، حَدَّثَنَا أَبُو أُسَامَةَ، حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ، عَنْ نَافِعٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ، قَالَ لَمَّا تُوُفِّيَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أُبَىٍّ ابْنُ سَلُولَ جَاءَ ابْنُهُ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَسَأَلَهُ أَنْ يُعْطِيَهُ قَمِيصَهُ أَنْ يُكَفِّنَ فِيهِ أَبَاهُ فَأَعْطَاهُ ثُمَّ سَأَلَهُ أَنْ يُصَلِّيَ عَلَيْهِ فَقَامَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لِيُصَلِّيَ عَلَيْهِ فَقَامَ عُمَرُ فَأَخَذَ بِثَوْبِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَتُصَلِّي عَلَيْهِ وَقَدْ نَهَاكَ اللَّهُ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَيْهِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم " إِنَّمَا خَيَّرَنِيَ اللَّهُ فَقَالَ: ((اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لاَ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ إِنْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِينَ مَرَّةً)) وَسَأَزِيدُ عَلَى سَبْعِينَ" . قَالَ إِنَّهُ مُنَافِقٌ . فَصَلَّى عَلَيْهِ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: ((وَلاَ تُصَلِّ عَلَى أَحَدٍ مِنْهُمْ مَاتَ أَبَدًا وَلاَ تَقُمْ عَلَى قَبْرِهِ))
Ametuhadithia Abuu Bakri bin Abiy Shaybah, ametuhadithia Abuu Usaamah, ametuhadithia ‘Ubaydullaah toka kwa Naafi’i toka kwa Ibn ‘Umar amesema: “Alipokufa ‘Abdullaah bin Ubayya bin Saluwl, mtoto wake ‘Abdullaah bin ‘Abdillaah alikuja kwa Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) akamwomba ampe kanzu yake amkafinie baba yake naye akampa. Kisha akamwomba amswalie, na Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) akasimama ili amswalie. ‘Umar akasimama, akaikamata nguo ya Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) akasema: “Ee Rasuli wa Allaah: Unamswalia nailhalli Allaah Amekukataza kumswalia?” Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) akasema: “Hakika Allaah Amenikhiyarisha Akasema:
اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لَا تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ إِن تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِينَ مَرَّةً
Waombee maghfirah (ee, Muhammad صلى الله عليه وآله وسلم), au usiwaombee maghfirah, hata ukiwaombea maghfirah mara sabini.
Nami nitazidisha zaidi ya sabiini.” Akasema (‘Umar): “Hakika yeye ni mnafiki.” Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) akamswalia, na Allaah (عز وجل) Akateremsha:
وَلَا تُصَلِّ عَلَىٰ أَحَدٍ مِّنْهُم مَّاتَ أَبَدًا وَلَا تَقُمْ عَلَىٰ قَبْرِهِ
Na wala usimswalie yeyote abadani miongoni mwao akifa; na wala usisimame kaburini kwake.
[Muslim – Kitaab Swifaat Al-Munaafiqiyn Wa Ahkaamihim]
أسْبابُ النُّزُول
Asbaabun-Nuzuwl
Sababu Za Kuteremshwa (Baadhi Ya Suwrah Na Aayaat Za Qur-aan)
Imekusanywa na: Alhidaaya.com [4]
Suwrah At-Tawbah: Aayah 95-96
Kauli ya Allaah (سبحانه وتعالى):
سَيَحْلِفُونَ بِاللَّـهِ لَكُمْ إِذَا انقَلَبْتُمْ إِلَيْهِمْ لِتُعْرِضُوا عَنْهُمْ ۖ فَأَعْرِضُوا عَنْهُمْ ۖ إِنَّهُمْ رِجْسٌ ۖ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ﴿٩٥﴾
Watakuapieni kwa Allaah, mtakaporudi kwao ili muwapuuze. Basi wapuuzeni; hakika wao ni najsi, na makazi yao ni Jahannam. Ni jazaa kwa yale waliyokuwa wakiyachuma.
يَحْلِفُونَ لَكُمْ لِتَرْضَوْا عَنْهُمْ ۖ فَإِن تَرْضَوْا عَنْهُمْ فَإِنَّ اللَّـهَ لَا يَرْضَىٰ عَنِ الْقَوْمِ الْفَاسِقِينَ﴿٩٦﴾
Watakuapieni ili muwaridhie. Mkiwaridhia, basi hakika Allaah Haridhii watu mafasiki. [At-Tawbah: 95 – 96]
Sababun-Nuzuwl:
حدثني يونس قال أخبرنا ابن وهب قال أخبرني يونس عن ابن شهاب قال أخبرني عبد الرحمن بن عبد الله بن كعب بن مالك أن عبد الله بن كعب قال: سمعت كعب بن مالك يقول لما قدم رسول الله صلى الله عليه وعلى آله وسلم من تبوك جلس للناس فلما فعل ذلك جاءه المخلفون فطفقوا يعتذرون إليه ويحلفون له، وكانوا بضعة وثمانين رجلا، فقبل منهم رسول الله صلى الله عليه وعلى آله وسلم علانيتهم وبايعهم واستغفر لهم ووكل سرائرهم إلى الله، وصدقته حديثي فقال كعب: والله ما أنعم الله علي من نعمة قط بعد أن هداني للإسلام أعظم في نفسي من صدقي رسول الله صلى الله عليه وعلى آله وسلم ألا أكون كذبته فأهلك كما هلك الذين كذبوا، إن الله قال للذين كذبوا؟ حين أنزل الوحي شر ما قال لأحد:
Amenihadithia Yuwnus amesema, amenieleza Ibn Wahaab amesema, amenieleza Yuwnus toka kwa Ibn Shihaab amesema, amenieleza ‘Abdurrahmaan bin ‘Abdillaah bin Ka’ab bin Maalik kuwa ‘Abdullaah bin Ka’ab amesema: Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) alipokuja toka Tabuk, alikaa ili kuzungumza na watu. Alipofanya hivyo, waliobaki majumbani wasende vitani walimjia wakaanza kumwelezea nyudhuru zao na kumwapia, walikuwa ni watu themanini na kuzidi kidogo. Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) akawakubalia udhuru wao mbele ya nyuso zao, akawapa bay-‘i, akawaombea maghfirah, na waliyoficha vifuani mwao akamwachia Allaah. Mimi nilimweleza ukweli, akasema Ka’ab: Wa-Allaah, Allaah Hakunineemesha neema yoyote ile kamwe baada ya kunihidi kwenye Uislamu iliyo kubwa zaidi ndani ya nafsi yangu kuliko kumwambia ukweli Rasuli wa Allaah, nisije kuongopa kwake nikaja kuangamia kama walivyoangamia waliosema uongo. Hakika Allaah Amewaambia maneno mabaya mno wale waliosema uongo wakati Alipoteremsha wahyi, maneno ambayo Hakumwambia yeyote:
سَيَحْلِفُونَ بِاللَّـهِ لَكُمْ إِذَا انقَلَبْتُمْ إِلَيْهِمْ لِتُعْرِضُوا عَنْهُمْ ۖ فَأَعْرِضُوا عَنْهُمْ ۖ إِنَّهُمْ رِجْسٌ ۖ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ﴿٩٥﴾
Watakuapieni kwa Allaah, mtakaporudi kwao ili muwapuuze. Basi wapuuzeni; hakika wao ni najsi, na makazi yao ni Jahannam. Ni jazaa kwa yale waliyokuwa wakiyachuma.
Mpaka katika Kauli Yake:
فَإِنَّ اللَّـهَ لَا يَرْضَىٰ عَنِ الْقَوْمِ الْفَاسِقِينَ﴿٩٦﴾
basi hakika Allaah Haridhii watu mafasiki.
[Wapokezi wa Hadiyth hii ni watu madhubuti waaminifu. Na Yuwnus Shaykh Atw-Twabariy ndiye yeye Ibn ‘Abdil Al-A’laa, na Yuwnus Shaykh Ibn Wahaab ndiye Ibn Yaziyd Al-Aylaa. Shaykh wetu Allaah Amhifadhi amesema: Na mfano katika Swahiyh Al-Bukhaariy katika kuhitimisha Hadiyth ya Ka’ab bin Maalik katika Kitabu cha Vita, mlango wa Vita Vya Tabuk]
Pia katika usimulizi mwengine:
عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ كَعْبِ بْنِ مَالِكٍ، قَالَ سَمِعْتُ كَعْبَ بْنَ مَالِكٍ، حِينَ تَخَلَّفَ عَنْ تَبُوكَ، وَاللَّهِ، مَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَىَّ مِنْ نِعْمَةٍ بَعْدَ إِذْ هَدَانِي أَعْظَمَ مِنْ صِدْقِي رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَنْ لاَ أَكُونَ كَذَبْتُهُ فَأَهْلِكَ كَمَا هَلَكَ الَّذِينَ كَذَبُوا حِينَ أُنْزِلَ الْوَحْىُ: ((سَيَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَكُمْ إِذَا انْقَلَبْتُمْ إِلَيْهِمْ)) إِلَى ((الْفَاسِقِينَ))
Kutoka kwa ‘Abdurrahmaan bin ‘Abdillaah kwamba: ‘Abdullaah bin Ka’ab bin Maalik, amesema: Nimemsikia Ka’ab bin Maalik pindi walipobakia nyuma kutokwenda (Vita vya) Tabuk, akisema: “Wa-Allaah, Allaah Hakunineemesha neema yoyote ile kamwe baada ya kunihidi, neema ambayo ni kubwa kulikoni neema ya kumwambia ukweli Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم), kwani lau ningelimwambia uongo, ningeliangamia kama walivyoangamia wale waliosema uongo pindi Wahyi ulipoteremshwa wa:
سَيَحْلِفُونَ بِاللَّـهِ لَكُمْ إِذَا انقَلَبْتُمْ إِلَيْهِمْ لِتُعْرِضُوا عَنْهُمْ ۖ فَأَعْرِضُوا عَنْهُمْ ۖ إِنَّهُمْ رِجْسٌ ۖ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ﴿٩٥﴾
Watakuapieni kwa Allaah, mtakaporudi kwao ili muwapuuze. Basi wapuuzeni; hakika wao ni najsi, na makazi yao ni Jahannam. Ni jazaa kwa yale waliyokuwa wakiyachuma.
يَحْلِفُونَ لَكُمْ لِتَرْضَوْا عَنْهُمْ ۖ فَإِن تَرْضَوْا عَنْهُمْ فَإِنَّ اللَّـهَ لَا يَرْضَىٰ عَنِ الْقَوْمِ الْفَاسِقِينَ﴿٩٦﴾
Watakuapieni ili muwaridhie. Mkiwaridhia, basi hakika Allaah Haridhii watu mafasiki. [At-Tawbah: 95 – 96]
[Al-Bukhaariy – Kitaab At-Tafsiyr]
أسْبابُ النُّزُول
Asbaabun-Nuzuwl
Sababu Za Kuteremshwa (Baadhi Ya Suwrah Na Aayaat Za Qur-aan)
Imekusanywa na: Alhidaaya.com [4]
Suwrah At-Tawbah: Aayah (113-114)
Kauli ya Allaah (سبحانه وتعالى):
مَا كَانَ لِلنَّبِيِّ وَالَّذِينَ آمَنُوا أَن يَسْتَغْفِرُوا لِلْمُشْرِكِينَ وَلَوْ كَانُوا أُولِي قُرْبَىٰ مِن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُمْ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ﴿١١٣﴾ وَمَا كَانَ اسْتِغْفَارُ إِبْرَاهِيمَ لِأَبِيهِ إِلَّا عَن مَّوْعِدَةٍ وَعَدَهَا إِيَّاهُ فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِّلَّـهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ ۚ إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لَأَوَّاهٌ حَلِيمٌ ﴿١١٤﴾
“Haimpasi Nabiy na wale walioamini kuwaombea maghfirah washirikina japokuwa ni jamaa zao wa karibu baada ya kuwabainikia kwamba wao ni watu wa motoni. Na haikuwa Ibraahiym kumuombea maghfirah baba yake isipokuwa kwa sababu ya ahadi aliyoahidiana naye. Lakini ilipombainikia kwamba yeye ni adui wa Allaah, alijiepusha naye. Hakika Ibraahiym ni mwenye huruma mno na mvumilivu.”
Sababun-Nuzuwl:
عَنْ عَلِيٍّ، رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ سَمِعْتُ رَجُلًا، يَسْتَغْفِرُ لِأَبَوَيْهِ وَهُمَا مُشْرِكَانِ فَقُلْتُ تَسْتَغْفِرُ لِأَبَوَيْكَ وَهُمَا مُشْرِكَانِ فَقَالَ أَلَيْسَ قَدْ اسْتَغْفَرَ إِبْرَاهِيمُ لِأَبِيهِ وَهُوَ مُشْرِكٌ قَالَ فَذَكَرْتُ ذَلِكَ لِلنَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَنَزَلَتْ مَا كَانَ لِلنَّبِيِّ وَالَّذِينَ آمَنُوا أَنْ يَسْتَغْفِرُوا لِلْمُشْرِكِينَ إِلَى آخِرِ الْآيَتَيْنِ قَالَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَمَا كَانَ اسْتِغْفَارُ إِبْرَاهِيمَ لِأَبِيهِ إِلَّا عَنْ مَوْعِدَةٍ وَعَدَهَا إِيَّاهُ
Amesimulia ‘Aliy (رضي الله عنه): Nilimsikia mtu anawaombea maghfirah wazazi wake waliokuwa makafiri, nikamwambia: Je unawaombea maghfirah juu ya kuwa wao ni makafiri? Akajibu: Kwani Ibraahiym hakumuombea maghfirah baba yake? Nabiy (صلى الله عليه وآله وسلم) nikamtajia hayo ikateremshwa:
مَا كَانَ لِلنَّبِيِّ وَالَّذِينَ آمَنُوا أَن يَسْتَغْفِرُوا لِلْمُشْرِكِينَ وَلَوْ كَانُوا أُولِي قُرْبَىٰ مِن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُمْ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ﴿١١٣﴾ وَمَا كَانَ اسْتِغْفَارُ إِبْرَاهِيمَ لِأَبِيهِ إِلَّا عَن مَّوْعِدَةٍ وَعَدَهَا إِيَّاهُ فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِّلَّـهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ ۚ إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لَأَوَّاهٌ حَلِيمٌ ﴿١١٤﴾
“Haimpasi Nabiy na wale walioamini kuwaombea maghfirah washirikina japokuwa ni jamaa zao wa karibu baada ya kuwabainikia kwamba wao ni watu wa motoni. Na haikuwa Ibraahiym kumuombea maghfirah baba yake isipokuwa kwa sababu ya ahadi aliyoahidiana naye. Lakini ilipombainikia kwamba yeye ni adui wa Allaah, alijiepusha naye. Hakika Ibraahiym ni mwenye huruma mno na mvumilivu.”
[At-Tawbah (9:113-114), Hadiyth katika Musnad Ahmad na An-Nasaaiy]
أسْبابُ النُّزُول
Asbaabun-Nuzuwl
Sababu Za Kuteremshwa (Baadhi Ya Suwrah Na Aayaat Za Qur-aan)
Imekusanywa na: Alhidaaya.com [4]
Suwrah At-Tawbah Aayah: 117 - 119
Kauli ya Allaah (سبحانه وتعالى):
لَّقَد تَّابَ اللَّـهُ عَلَى النَّبِيِّ وَالْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنصَارِ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُ فِي سَاعَةِ الْعُسْرَةِ مِن بَعْدِ مَا كَادَ يَزِيغُ قُلُوبُ فَرِيقٍ مِّنْهُمْ ثُمَّ تَابَ عَلَيْهِمْ ۚ إِنَّهُ بِهِمْ رَءُوفٌ رَّحِيمٌ﴿١١٧﴾
Kwa yakini Allaah Amepokea tawbah ya Nabiy na Muhajirina na Answaar ambao wamemfuata (Nabiy صلى الله عليه وآله وسلم) katika saa ya dhiki baada ya nyoyo za kundi miongoni mwao zilikaribia kuelemea mbali na haki Akapokea tawbah yao. Hakika Yeye kwao ni Mwenye huruma mno, Mwenye kurehemu.
وَعَلَى الثَّلَاثَةِ الَّذِينَ خُلِّفُوا حَتَّىٰ إِذَا ضَاقَتْ عَلَيْهِمُ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ وَضَاقَتْ عَلَيْهِمْ أَنفُسُهُمْ وَظَنُّوا أَن لَّا مَلْجَأَ مِنَ اللَّـهِ إِلَّا إِلَيْهِ ثُمَّ تَابَ عَلَيْهِمْ لِيَتُوبُوا ۚ إِنَّ اللَّـهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ﴿١١٨﴾
Na (Akapokea tawbah) ya wale watatu waliobaki nyuma (wakajuta mno) mpaka ardhi ikadhikika kwao juu ya kuwa ni pana na zikadhikika nafsi zao, na wakatambua kwamba hakuna pa kumkimbia Allaah isipokuwa kuelekea Kwake; kisha (Allaah) Akapokea tawbah yao, ili watubie. Hakika Allaah Yeye Ndiye Mwingi wa kupokea tawbah, Mwenye kurehemu.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّـهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ﴿١١٩﴾
Enyi walioamini! Mcheni Allaah na kuweni pamoja na wakweli. [At-Tawbah: 117-119]
Sababun-Nuzuwl:
حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ بُكَيْرٍ، حَدَّثَنَا اللَّيْثُ، عَنْ عُقَيْلٍ، عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ كَعْبِ بْنِ مَالِكٍ، أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ كَعْبِ بْنِ مَالِكٍ ـ وَكَانَ قَائِدَ كَعْبٍ مِنْ بَنِيهِ حِينَ عَمِيَ ـ قَالَ سَمِعْتُ كَعْبَ بْنَ مَالِكٍ، يُحَدِّثُ حِينَ تَخَلَّفَ عَنْ قِصَّةِ، تَبُوكَ قَالَ كَعْبٌ لَمْ أَتَخَلَّفْ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِي غَزْوَةٍ غَزَاهَا إِلاَّ فِي غَزْوَةِ تَبُوكَ، غَيْرَ أَنِّي كُنْتُ تَخَلَّفْتُ فِي غَزْوَةِ بَدْرٍ، وَلَمْ يُعَاتِبْ أَحَدًا تَخَلَّفَ، عَنْهَا إِنَّمَا خَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يُرِيدُ عِيرَ قُرَيْشٍ، حَتَّى جَمَعَ اللَّهُ بَيْنَهُمْ وَبَيْنَ عَدُوِّهِمْ عَلَى غَيْرِ مِيعَادٍ وَلَقَدْ شَهِدْتُ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لَيْلَةَ الْعَقَبَةِ حِينَ تَوَاثَقْنَا عَلَى الإِسْلاَمِ، وَمَا أُحِبُّ أَنَّ لِي بِهَا مَشْهَدَ بَدْرٍ، وَإِنْ كَانَتْ بَدْرٌ أَذْكَرَ فِي النَّاسِ مِنْهَا، كَانَ مِنْ خَبَرِي أَنِّي لَمْ أَكُنْ قَطُّ أَقْوَى وَلاَ أَيْسَرَ حِينَ تَخَلَّفْتُ عَنْهُ فِي تِلْكَ الْغَزْوَةِ، وَاللَّهِ مَا اجْتَمَعَتْ عِنْدِي قَبْلَهُ رَاحِلَتَانِ قَطُّ حَتَّى جَمَعْتُهُمَا فِي تِلْكَ الْغَزْوَةِ، وَلَمْ يَكُنْ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يُرِيدُ غَزْوَةً إِلاَّ وَرَّى بِغَيْرِهَا، حَتَّى كَانَتْ تِلْكَ الْغَزْوَةُ، غَزَاهَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِي حَرٍّ شَدِيدٍ، وَاسْتَقْبَلَ سَفَرًا بَعِيدًا وَمَفَازًا وَعَدُوًّا كَثِيرًا، فَجَلَّى لِلْمُسْلِمِينَ أَمْرَهُمْ لِيَتَأَهَّبُوا أُهْبَةَ غَزْوِهِمْ، فَأَخْبَرَهُمْ بِوَجْهِهِ الَّذِي يُرِيدُ، وَالْمُسْلِمُونَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم كَثِيرٌ، وَلاَ يَجْمَعُهُمْ كِتَابٌ حَافِظٌ ـ يُرِيدُ الدِّيوَانَ ـ قَالَ كَعْبٌ فَمَا رَجُلٌ يُرِيدُ أَنْ يَتَغَيَّبَ إِلاَّ ظَنَّ أَنْ سَيَخْفَى لَهُ مَا لَمْ يَنْزِلْ فِيهِ وَحْىُ اللَّهِ، وَغَزَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم تِلْكَ الْغَزْوَةَ حِينَ طَابَتِ الثِّمَارُ وَالظِّلاَلُ، وَتَجَهَّزَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَالْمُسْلِمُونَ مَعَهُ، فَطَفِقْتُ أَغْدُو لِكَىْ أَتَجَهَّزَ مَعَهُمْ فَأَرْجِعُ وَلَمْ أَقْضِ شَيْئًا، فَأَقُولُ فِي نَفْسِي أَنَا قَادِرٌ عَلَيْهِ. فَلَمْ يَزَلْ يَتَمَادَى بِي حَتَّى اشْتَدَّ بِالنَّاسِ الْجِدُّ، فَأَصْبَحَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَالْمُسْلِمُونَ مَعَهُ وَلَمْ أَقْضِ مِنْ جَهَازِي شَيْئًا، فَقُلْتُ أَتَجَهَّزُ بَعْدَهُ بِيَوْمٍ أَوْ يَوْمَيْنِ ثُمَّ أَلْحَقُهُمْ، فَغَدَوْتُ بَعْدَ أَنْ فَصَلُوا لأَتَجَهَّزَ، فَرَجَعْتُ وَلَمْ أَقْضِ شَيْئًا، ثُمَّ غَدَوْتُ ثُمَّ رَجَعْتُ وَلَمْ أَقْضِ شَيْئًا، فَلَمْ يَزَلْ بِي حَتَّى أَسْرَعُوا وَتَفَارَطَ الْغَزْوُ، وَهَمَمْتُ أَنْ أَرْتَحِلَ فَأُدْرِكَهُمْ، وَلَيْتَنِي فَعَلْتُ، فَلَمْ يُقَدَّرْ لِي ذَلِكَ، فَكُنْتُ إِذَا خَرَجْتُ فِي النَّاسِ بَعْدَ خُرُوجِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَطُفْتُ فِيهِمْ، أَحْزَنَنِي أَنِّي لاَ أَرَى إِلاَّ رَجُلاً مَغْمُوصًا عَلَيْهِ النِّفَاقُ أَوْ رَجُلاً مِمَّنْ عَذَرَ اللَّهُ مِنَ الضُّعَفَاءِ، وَلَمْ يَذْكُرْنِي رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم حَتَّى بَلَغَ تَبُوكَ، فَقَالَ وَهْوَ جَالِسٌ فِي الْقَوْمِ بِتَبُوكَ " مَا فَعَلَ كَعْبٌ ". فَقَالَ رَجُلٌ مِنْ بَنِي سَلِمَةَ يَا رَسُولَ اللَّهِ، حَبَسَهُ بُرْدَاهُ وَنَظَرُهُ فِي عِطْفِهِ. فَقَالَ مُعَاذُ بْنُ جَبَلٍ بِئْسَ مَا قُلْتَ، وَاللَّهِ يَا رَسُولَ اللَّهِ، مَا عَلِمْنَا عَلَيْهِ إِلاَّ خَيْرًا. فَسَكَتَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم. قَالَ كَعْبُ بْنُ مَالِكٍ فَلَمَّا بَلَغَنِي أَنَّهُ تَوَجَّهَ قَافِلاً حَضَرَنِي هَمِّي، وَطَفِقْتُ أَتَذَكَّرُ الْكَذِبَ وَأَقُولُ بِمَاذَا أَخْرُجُ مِنْ سَخَطِهِ غَدًا وَاسْتَعَنْتُ عَلَى ذَلِكَ بِكُلِّ ذِي رَأْىٍ مِنْ أَهْلِي، فَلَمَّا قِيلَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَدْ أَظَلَّ قَادِمًا زَاحَ عَنِّي الْبَاطِلُ، وَعَرَفْتُ أَنِّي لَنْ أَخْرُجَ مِنْهُ أَبَدًا بِشَىْءٍ فِيهِ كَذِبٌ، فَأَجْمَعْتُ صِدْقَهُ، وَأَصْبَحَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَادِمًا، وَكَانَ إِذَا قَدِمَ مِنْ سَفَرٍ بَدَأَ بِالْمَسْجِدِ فَيَرْكَعُ فِيهِ رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ جَلَسَ لِلنَّاسِ، فَلَمَّا فَعَلَ ذَلِكَ جَاءَهُ الْمُخَلَّفُونَ، فَطَفِقُوا يَعْتَذِرُونَ إِلَيْهِ، وَيَحْلِفُونَ لَهُ، وَكَانُوا بِضْعَةً وَثَمَانِينَ رَجُلاً فَقَبِلَ مِنْهُمْ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَلاَنِيَتَهُمْ، وَبَايَعَهُمْ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمْ، وَوَكَلَ سَرَائِرَهُمْ إِلَى اللَّهِ، فَجِئْتُهُ فَلَمَّا سَلَّمْتُ عَلَيْهِ تَبَسَّمَ تَبَسُّمَ الْمُغْضَبِ، ثُمَّ قَالَ " تَعَالَ ". فَجِئْتُ أَمْشِي حَتَّى جَلَسْتُ بَيْنَ يَدَيْهِ، فَقَالَ لِي " مَا خَلَّفَكَ أَلَمْ تَكُنْ قَدِ ابْتَعْتَ ظَهْرَكَ ". فَقُلْتُ بَلَى، إِنِّي وَاللَّهِ لَوْ جَلَسْتُ عِنْدَ غَيْرِكَ مِنْ أَهْلِ الدُّنْيَا، لَرَأَيْتُ أَنْ سَأَخْرُجُ مِنْ سَخَطِهِ بِعُذْرٍ، وَلَقَدْ أُعْطِيتُ جَدَلاً، وَلَكِنِّي وَاللَّهِ لَقَدْ عَلِمْتُ لَئِنْ حَدَّثْتُكَ الْيَوْمَ حَدِيثَ كَذِبٍ تَرْضَى بِهِ عَنِّي لَيُوشِكَنَّ اللَّهُ أَنْ يُسْخِطَكَ عَلَىَّ، وَلَئِنْ حَدَّثْتُكَ حَدِيثَ صِدْقٍ تَجِدُ عَلَىَّ فِيهِ إِنِّي لأَرْجُو فِيهِ عَفْوَ اللَّهِ، لاَ وَاللَّهِ مَا كَانَ لِي مِنْ عُذْرٍ، وَاللَّهِ مَا كُنْتُ قَطُّ أَقْوَى وَلاَ أَيْسَرَ مِنِّي حِينَ تَخَلَّفْتُ عَنْكَ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم " أَمَّا هَذَا فَقَدْ صَدَقَ، فَقُمْ حَتَّى يَقْضِيَ اللَّهُ فِيكَ ". فَقُمْتُ وَثَارَ رِجَالٌ مِنْ بَنِي سَلِمَةَ فَاتَّبَعُونِي، فَقَالُوا لِي وَاللَّهِ مَا عَلِمْنَاكَ كُنْتَ أَذْنَبْتَ ذَنْبًا قَبْلَ هَذَا، وَلَقَدْ عَجَزْتَ أَنْ لاَ تَكُونَ اعْتَذَرْتَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِمَا اعْتَذَرَ إِلَيْهِ الْمُتَخَلِّفُونَ، قَدْ كَانَ كَافِيَكَ ذَنْبَكَ اسْتِغْفَارُ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لَكَ، فَوَاللَّهِ مَا زَالُوا يُؤَنِّبُونِي حَتَّى أَرَدْتُ أَنْ أَرْجِعَ فَأُكَذِّبُ نَفْسِي، ثُمَّ قُلْتُ لَهُمْ هَلْ لَقِيَ هَذَا مَعِي أَحَدٌ قَالُوا نَعَمْ، رَجُلاَنِ قَالاَ مِثْلَ مَا قُلْتَ، فَقِيلَ لَهُمَا مِثْلُ مَا قِيلَ لَكَ. فَقُلْتُ مَنْ هُمَا قَالُوا مُرَارَةُ بْنُ الرَّبِيعِ الْعَمْرِيُّ وَهِلاَلُ بْنُ أُمَيَّةَ الْوَاقِفِيُّ. فَذَكَرُوا لِي رَجُلَيْنِ صَالِحَيْنِ قَدْ شَهِدَا بَدْرًا فِيهِمَا إِسْوَةٌ، فَمَضَيْتُ حِينَ ذَكَرُوهُمَا لِي، وَنَهَى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم الْمُسْلِمِينَ عَنْ كَلاَمِنَا أَيُّهَا الثَّلاَثَةُ مِنْ بَيْنِ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهُ، فَاجْتَنَبَنَا النَّاسُ وَتَغَيَّرُوا لَنَا حَتَّى تَنَكَّرَتْ فِي نَفْسِي الأَرْضُ، فَمَا هِيَ الَّتِي أَعْرِفُ، فَلَبِثْنَا عَلَى ذَلِكَ خَمْسِينَ لَيْلَةً، فَأَمَّا صَاحِبَاىَ فَاسْتَكَانَا وَقَعَدَا فِي بُيُوتِهِمَا يَبْكِيَانِ، وَأَمَّا أَنَا فَكُنْتُ أَشَبَّ الْقَوْمِ وَأَجْلَدَهُمْ، فَكُنْتُ أَخْرُجُ فَأَشْهَدُ الصَّلاَةَ مَعَ الْمُسْلِمِينَ وَأَطُوفُ فِي الأَسْوَاقِ، وَلاَ يُكَلِّمُنِي أَحَدٌ، وَآتِي رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَأُسَلِّمُ عَلَيْهِ وَهْوَ فِي مَجْلِسِهِ بَعْدَ الصَّلاَةِ، فَأَقُولُ فِي نَفْسِي هَلْ حَرَّكَ شَفَتَيْهِ بِرَدِّ السَّلاَمِ عَلَىَّ أَمْ لاَ ثُمَّ أُصَلِّي قَرِيبًا مِنْهُ فَأُسَارِقُهُ النَّظَرَ، فَإِذَا أَقْبَلْتُ عَلَى صَلاَتِي أَقْبَلَ إِلَىَّ، وَإِذَا الْتَفَتُّ نَحْوَهُ أَعْرَضَ عَنِّي، حَتَّى إِذَا طَالَ عَلَىَّ ذَلِكَ مِنْ جَفْوَةِ النَّاسِ مَشَيْتُ حَتَّى تَسَوَّرْتُ جِدَارَ حَائِطِ أَبِي قَتَادَةَ وَهْوَ ابْنُ عَمِّي وَأَحَبُّ النَّاسِ إِلَىَّ، فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ، فَوَاللَّهِ مَا رَدَّ عَلَىَّ السَّلاَمَ، فَقُلْتُ يَا أَبَا قَتَادَةَ، أَنْشُدُكَ بِاللَّهِ هَلْ تَعْلَمُنِي أُحِبُّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَسَكَتَ، فَعُدْتُ لَهُ فَنَشَدْتُهُ فَسَكَتَ، فَعُدْتُ لَهُ فَنَشَدْتُهُ. فَقَالَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ. فَفَاضَتْ عَيْنَاىَ وَتَوَلَّيْتُ حَتَّى تَسَوَّرْتُ الْجِدَارَ، قَالَ فَبَيْنَا أَنَا أَمْشِي بِسُوقِ الْمَدِينَةِ إِذَا نَبَطِيٌّ مِنْ أَنْبَاطِ أَهْلِ الشَّأْمِ مِمَّنْ قَدِمَ بِالطَّعَامِ يَبِيعُهُ بِالْمَدِينَةِ يَقُولُ مَنْ يَدُلُّ عَلَى كَعْبِ بْنِ مَالِكٍ فَطَفِقَ النَّاسُ يُشِيرُونَ لَهُ، حَتَّى إِذَا جَاءَنِي دَفَعَ إِلَىَّ كِتَابًا مِنْ مَلِكِ غَسَّانَ، فَإِذَا فِيهِ أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّهُ قَدْ بَلَغَنِي أَنَّ صَاحِبَكَ قَدْ جَفَاكَ، وَلَمْ يَجْعَلْكَ اللَّهُ بِدَارِ هَوَانٍ وَلاَ مَضْيَعَةٍ، فَالْحَقْ بِنَا نُوَاسِكَ. فَقُلْتُ لَمَّا قَرَأْتُهَا وَهَذَا أَيْضًا مِنَ الْبَلاَءِ. فَتَيَمَّمْتُ بِهَا التَّنُّورَ فَسَجَرْتُهُ بِهَا، حَتَّى إِذَا مَضَتْ أَرْبَعُونَ لَيْلَةً مِنَ الْخَمْسِينَ إِذَا رَسُولُ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَأْتِينِي فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَأْمُرُكَ أَنْ تَعْتَزِلَ امْرَأَتَكَ فَقُلْتُ أُطَلِّقُهَا أَمْ مَاذَا أَفْعَلُ قَالَ لاَ بَلِ اعْتَزِلْهَا وَلاَ تَقْرَبْهَا. وَأَرْسَلَ إِلَى صَاحِبَىَّ مِثْلَ ذَلِكَ، فَقُلْتُ لاِمْرَأَتِي الْحَقِي بِأَهْلِكِ فَتَكُونِي عِنْدَهُمْ حَتَّى يَقْضِيَ اللَّهُ فِي هَذَا الأَمْرِ. قَالَ كَعْبٌ فَجَاءَتِ امْرَأَةُ هِلاَلِ بْنِ أُمَيَّةَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَتْ يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنَّ هِلاَلَ بْنَ أُمَيَّةَ شَيْخٌ ضَائِعٌ لَيْسَ لَهُ خَادِمٌ فَهَلْ تَكْرَهُ أَنْ أَخْدُمَهُ قَالَ " لاَ وَلَكِنْ لاَ يَقْرَبْكِ ". قَالَتْ إِنَّهُ وَاللَّهِ مَا بِهِ حَرَكَةٌ إِلَى شَىْءٍ، وَاللَّهِ مَا زَالَ يَبْكِي مُنْذُ كَانَ مِنْ أَمْرِهِ مَا كَانَ إِلَى يَوْمِهِ هَذَا. فَقَالَ لِي بَعْضُ أَهْلِي لَوِ اسْتَأْذَنْتَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِي امْرَأَتِكَ كَمَا أَذِنَ لاِمْرَأَةِ هِلاَلِ بْنِ أُمَيَّةَ أَنْ تَخْدُمَهُ فَقُلْتُ وَاللَّهِ لاَ أَسْتَأْذِنُ فِيهَا رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَمَا يُدْرِينِي مَا يَقُولُ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم إِذَا اسْتَأْذَنْتُهُ فِيهَا وَأَنَا رَجُلٌ شَابٌّ فَلَبِثْتُ بَعْدَ ذَلِكَ عَشْرَ لَيَالٍ حَتَّى كَمَلَتْ لَنَا خَمْسُونَ لَيْلَةً مِنْ حِينِ نَهَى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنْ كَلاَمِنَا، فَلَمَّا صَلَّيْتُ صَلاَةَ الْفَجْرِ صُبْحَ خَمْسِينَ لَيْلَةً، وَأَنَا عَلَى ظَهْرِ بَيْتٍ مِنْ بُيُوتِنَا، فَبَيْنَا أَنَا جَالِسٌ عَلَى الْحَالِ الَّتِي ذَكَرَ اللَّهُ، قَدْ ضَاقَتْ عَلَىَّ نَفْسِي، وَضَاقَتْ عَلَىَّ الأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ، سَمِعْتُ صَوْتَ صَارِخٍ أَوْفَى عَلَى جَبَلِ سَلْعٍ بِأَعْلَى صَوْتِهِ يَا كَعْبُ بْنَ مَالِكٍ، أَبْشِرْ. قَالَ فَخَرَرْتُ سَاجِدًا، وَعَرَفْتُ أَنْ قَدْ جَاءَ فَرَجٌ، وَآذَنَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِتَوْبَةِ اللَّهِ عَلَيْنَا حِينَ صَلَّى صَلاَةَ الْفَجْرِ، فَذَهَبَ النَّاسُ يُبَشِّرُونَنَا، وَذَهَبَ قِبَلَ صَاحِبَىَّ مُبَشِّرُونَ، وَرَكَضَ إِلَىَّ رَجُلٌ فَرَسًا، وَسَعَى سَاعٍ مِنْ أَسْلَمَ فَأَوْفَى عَلَى الْجَبَلِ وَكَانَ الصَّوْتُ أَسْرَعَ مِنَ الْفَرَسِ، فَلَمَّا جَاءَنِي الَّذِي سَمِعْتُ صَوْتَهُ يُبَشِّرُنِي نَزَعْتُ لَهُ ثَوْبَىَّ، فَكَسَوْتُهُ إِيَّاهُمَا بِبُشْرَاهُ، وَاللَّهِ مَا أَمْلِكُ غَيْرَهُمَا يَوْمَئِذٍ، وَاسْتَعَرْتُ ثَوْبَيْنِ فَلَبِسْتُهُمَا، وَانْطَلَقْتُ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَيَتَلَقَّانِي النَّاسُ فَوْجًا فَوْجًا يُهَنُّونِي بِالتَّوْبَةِ، يَقُولُونَ لِتَهْنِكَ تَوْبَةُ اللَّهِ عَلَيْكَ. قَالَ كَعْبٌ حَتَّى دَخَلْتُ الْمَسْجِدَ، فَإِذَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم جَالِسٌ حَوْلَهُ النَّاسُ فَقَامَ إِلَىَّ طَلْحَةُ بْنُ عُبَيْدِ اللَّهِ يُهَرْوِلُ حَتَّى صَافَحَنِي وَهَنَّانِي، وَاللَّهِ مَا قَامَ إِلَىَّ رَجُلٌ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ غَيْرُهُ، وَلاَ أَنْسَاهَا لِطَلْحَةَ، قَالَ كَعْبٌ فَلَمَّا سَلَّمْتُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَهْوَ يَبْرُقُ وَجْهُهُ مِنَ السُّرُورِ " أَبْشِرْ بِخَيْرِ يَوْمٍ مَرَّ عَلَيْكَ مُنْذُ وَلَدَتْكَ أُمُّكَ ". قَالَ قُلْتُ أَمِنْ عِنْدِكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَمْ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ قَالَ " لاَ، بَلْ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ ". وَكَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم إِذَا سُرَّ اسْتَنَارَ وَجْهُهُ حَتَّى كَأَنَّهُ قِطْعَةُ قَمَرٍ، وَكُنَّا نَعْرِفُ ذَلِكَ مِنْهُ، فَلَمَّا جَلَسْتُ بَيْنَ يَدَيْهِ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنَّ مِنْ تَوْبَتِي أَنْ أَنْخَلِعَ مِنْ مَالِي صَدَقَةً إِلَى اللَّهِ وَإِلَى رَسُولِ اللَّهِ. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم " أَمْسِكْ عَلَيْكَ بَعْضَ مَالِكَ فَهُوَ خَيْرٌ لَكَ ". قُلْتُ فَإِنِّي أُمْسِكُ سَهْمِي الَّذِي بِخَيْبَرَ، فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنَّ اللَّهَ إِنَّمَا نَجَّانِي بِالصِّدْقِ، وَإِنَّ مِنْ تَوْبَتِي أَنْ لاَ أُحَدِّثَ إِلاَّ صِدْقًا مَا بَقِيتُ، فَوَاللَّهِ مَا أَعْلَمُ أَحَدًا مِنَ الْمُسْلِمِينَ أَبْلاَهُ اللَّهُ فِي صِدْقِ الْحَدِيثِ مُنْذُ ذَكَرْتُ ذَلِكَ لِرَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَحْسَنَ مِمَّا أَبْلاَنِي، مَا تَعَمَّدْتُ مُنْذُ ذَكَرْتُ ذَلِكَ لِرَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم إِلَى يَوْمِي هَذَا كَذِبًا، وَإِنِّي لأَرْجُو أَنْ يَحْفَظَنِي اللَّهُ فِيمَا بَقِيتُ وَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ صلى الله عليه وسلم ((لَقَدْ تَابَ اللَّهُ عَلَى النَّبِيِّ وَالْمُهَاجِرِينَ)) إِلَى قَوْلِهِ ((وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ)) فَوَاللَّهِ مَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَىَّ مِنْ نِعْمَةٍ قَطُّ بَعْدَ أَنْ هَدَانِي لِلإِسْلاَمِ أَعْظَمَ فِي نَفْسِي مِنْ صِدْقِي لِرَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَنْ لاَ أَكُونَ كَذَبْتُهُ، فَأَهْلِكَ كَمَا هَلَكَ الَّذِينَ كَذَبُوا، فَإِنَّ اللَّهَ قَالَ لِلَّذِينَ كَذَبُوا حِينَ أَنْزَلَ الْوَحْىَ شَرَّ مَا قَالَ لأَحَدٍ، فَقَالَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى ((سَيَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَكُمْ إِذَا انْقَلَبْتُمْ)) إِلَى قَوْلِهِ ((فَإِنَّ اللَّهَ لاَ يَرْضَى عَنِ الْقَوْمِ الْفَاسِقِينَ)). قَالَ كَعْبٌ وَكُنَّا تَخَلَّفْنَا أَيُّهَا الثَّلاَثَةُ عَنْ أَمْرِ أُولَئِكَ الَّذِينَ قَبِلَ مِنْهُمْ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم حِينَ حَلَفُوا لَهُ، فَبَايَعَهُمْ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمْ وَأَرْجَأَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَمْرَنَا حَتَّى قَضَى اللَّهُ فِيهِ، فَبِذَلِكَ قَالَ اللَّهُ ((وَعَلَى الثَّلاَثَةِ الَّذِينَ خُلِّفُوا)) وَلَيْسَ الَّذِي ذَكَرَ اللَّهُ مِمَّا خُلِّفْنَا عَنِ الْغَزْوِ إِنَّمَا هُوَ تَخْلِيفُهُ إِيَّانَا وَإِرْجَاؤُهُ أَمْرَنَا عَمَّنْ حَلَفَ لَهُ وَاعْتَذَرَ إِلَيْهِ، فَقَبِلَ مِنْهُ.
Ametuhadithia Yahyaa bin Bakiyr amesema, ametuhadithia Al-Layth toka kwa ‘Aqiyl toka kwa Ibn Shihaab toka kwa ‘Abdurrahmaan bin ‘Abdillaah bin Ka’ab bin Maalik kuwa ‘Abdullaah bin Ka’ab bin Maalik ambaye alikuwa miongoni mwa watoto wa Ka’ab aliyekuwa akimwongoza barabara wakati alipopoteza macho amesema: Nimemsikia Ka’ab bin Maalik akihadithia kuhusu kisa cha Tabuk baada ya yeye kubaki nyumbani asende vitani. Ka’ab alisema: “Sikubaki nyuma nikamwacha Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) katika vita vyovyote alivyopigana isipokuwa vita vya Tabuk, ingawa vita vya Badr sikushirki na hakuna yeyote ambaye hakushiriki alilaumiwa, kwa kuwa Rasuli alitoka kwa ajili ya msafara wa biashara wa Maqureshi, na Allaah Akawakutanisha wao na maadui zao bila kupanga hilo au kutarajia. Hakika mimi nilishuhudia na Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) usiku wa Aqabah wakati tulipopeana na kuchukuliana ahadi na agano juu ya Uislamu. Nami sipendi kulinganisha tukio hilo na Badr ingawa Badr inakumbukwa na kutajwa zaidi na watu kuliko Usiku huo. Na ni maarufu kwa kila mmoja kuwa sijawahi kamwe kuwa mwenye nguvu na uwezo zaidi wa kimali niliposalia nyumbani na kumwacha Rasuli kuliko kwenye vita hivi. Wa-Allaahi, sikuwahi kuwa na wanyama wawili kwa pamoja kabla ya hapo, lakini niliweza kuwakusanya katika vita hiyo. Na Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) hakwenda katika vita yoyote ila aliitolea habari kinyume (ili kuwahadaa maadui) mpaka vilipokuja vita hivyo ambavyo Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) alivikabili katika kipindi cha joto kali mno, safari ndefu, jangwa la masafa marefu na idadi kubwa ya maadui. Rasuli akawaeleza Waislamu ukweli halisi wa mambo yalivyo ili wajiandae maandalizi kamili, na akawaeleza ni wapi hasa anataka kwenda nao. Idadi ya Waislamu pamoja na Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) ilikuwa ni kubwa lakini idadi hii haikusajiliwa kwenye buku la rekodi za wapiganaji. Ka’ab akasema: Hakuna yeyote katika watu aliyetaka kughibu asende vitani isipokuwa alikuwa ana uhakika kuwa hatojulikana (kutokana na wingi wa watu) isipokuwa tu kama Wahyi toka kwa Allaah utashuka (kumfichua). Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) akatoka kwenda kwenye vita hiyo wakati matunda yalipokuwa yamekomaa na kuiva. Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) alikuwa amejiandaa vilivyo yeye pamoja na Waislamu, nami nikaanza kutoka asubuhi ili nipate kujiandaa na kujiweka tayari, nikawa narudi bila kufanya lolote. Nikawa najiambia moyoni kuwa nitaweza tu kufanya, na nikaendelea kujivuta na kusogeza muda mpaka watu wakawa tayari kabisa washajiandaa. Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) akaondoka asubuhi pamoja na Waislamu nami bado sijajiandaa kwa chochote. Nikasema nitajiandaa baada yake kwa siku moja au mbili kisha nitawawahi. Nikarauka mapema ili nijiandae baada ya wao kuondoka, lakini nilirudi bila kufanya kitu, kisha nikarauka tena, nikarudi na sikufanya chochote. Nikaendelea kufanya hivyo na wao wakaongeza mwendo na kasi ya kufika vitani ikachanganyia zaidi. Nikapanga niondoke ili niwawahi, lakini najuta kwa nini sikufanya hivyo, kwani sikuweza tena kuondoka. Nikawa ninapotoka kwa watu na kuanza kuranda huku na kule baada ya Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) kuondoka, napatwa na huzuni kwa kuwa nilikuwa sioni isipokuwa mtu mwenye sifa mbaya ya unafiki, au mtu dhaifu katika ambao Allaah Amewapa udhuru. Na Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) hakunitaja mpaka alipowasili Tabuk. Akiwa amekaa na watu huko Tabuk aliwauliza: Yuko wapi Ka’ab? Mtu mmoja wa Baniy Salamah akasema: Ee Rasuli wa Allaah! Ameshughulishwa na dunia yake na kujipenda nafsi yake na hali yake. Mu’aadh bin Jabal akasema: Maneno gani hayo mabaya umesema?! Wa-Allaahi ee Rasuli wa Allaah, hatumjui kwa jingine lolote isipokuwa kheri tu. Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) akanyamaza bila kusema kitu. Ka’ab bin Maalik anasema: Niliposikia habari kuwa Rasuli anarudi pamoja na msafara (wa Waislamu), ghamu ilinigubika. Nikaanza kufikiria uongo na kujishauri kwa njia gani nitajitetea asinikasirikie akifika. Nikaomba ushauri pia kwa kila jamaa yangu mwenye busara. Na iliposemwa kuwa Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) yuko njiani na amekaribia kuwasili, fikra mbovu iliniondoka na nikajua kwa hakika kuwa kamwe sitoweza kujinasua toka kwake kwa sababu yoyote nitakayompa ya uongo, nikaamua kwa moyo mmoja kusema ukweli. Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) akawa anakuja, na alikuwa anapokuja toka safari, huanza kuingia Msikitini akaswali rakaa mbili, kisha hukaa na kuzungumza na watu. Alipokaa kuzungumza nao, walimjia wanafiki wakaanza kumtolea nyudhuru zao na kumwapia. Walikuwa ni watu themanini na kuzidi kidogo. Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) akawakubalia mwonekano wao wa nje, akawapa bay-‘i na akawaombea maghfirah, na waliyoyaficha vifuani mwao alimwachia Allaah. Nami nikamjia, na nilipomsalimia, alitabasamu tabasamu la mtu aliyekasirishwa kisha akaniambia: “Njoo.” Nikatembea mpaka nikakaa mbele yake na akaniuliza: “Nini kilikufanya ubaki nyumbani? Hivi hukuwa umenunua ngamia wako wa kupanda?” Nikasema: Na’sm, hakika mimi wa-Allaahi ee Rasuli wa Allaah, lau ningelikaa mbele ya mtu mwingine asiyekuwa wewe katika watu wa dunia, naona ningeliweza kujinasua na hasira zake kwa udhuru wowote. Wa-Allaahi hakika mimi nimepewa kipawa cha ufasaha wa kuzungumza, lakini mimi wa-Allaah hakika nimejua kuwa ikiwa nitakwambia leo maneno ya uongo ambayo utanikubalia, basi bila shaka Allaah Yuakaribia kukujaza hasira juu yangu, na kama nitakueleza maneno ya kweli, basi utayakuta ninayo. Hakika mimi natarajia kupata Msamaha wa Allaah. Hapana, wa-Allaah, mimi sikuwa na udhuru wowote. Wa-Allaah, sikuwahi kamwe kuwa mwenye nguvu na uwezo zaidi wa kimali niliposalia nyumbani na kukuacha kuliko ilivyo sasa. Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) akasema: “Ama huyu, hakika amesema kweli. Basi simama mpaka Allaah Atakapohukumu jambo lako.” Nikasimama, na watu katika ukoo wa Baniy Salamah wakahamaki, wakanifata na kuniambia: Sisi hatujawahi kusikia umefanya kosa lolote kabla ya hili, nawe umeshindwa hata kuomba udhuru kwa Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) kama walivyomtolea udhuru wengine waliobaki nyuma!! Kosa lako lilikuwa linatosha Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) kukuombea maghfirah. Basi wa-Allaah, waliendelea kunisakama kwa lawama mpaka nikataka kurudi nikajikadhibishe mwenyewe (kwa Rasuli). Kisha nikawaambia: Je, kuna mwingine niko naye pamoja kakumbana na haya? Wakasema: Na’am, wako watu wawili waliosema mfano wa ulivyosema, na wakaambiwa kama ulivyoambiwa. Nikawauliza, ni akina nani? Wakasema ni Muraarah bin Ar-Rabiy Al-‘Amriy na Hilaal bin Umayyah Al-Waaqifiy. Wakanieleza kuwa ni watu wema wa kuwa kiigizo chema kwangu, nami nikaondoka kwenda zangu baada tu ya kuwataja. Na Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) akawakataza Waislamu kuzungumza nasi watatu kati ya ambao hawakwenda naye. Watu wakatupiga pande, wakatususa na wakatubadilikia mpaka ardhi yenyewe ikabadilika ndani ya nafsi yangu nikawa naiona si ile ardhi ambayo ninaijua. Tukakaa katika hali hiyo siku khamisini. Ama wenzangu wawili, wao walinyong’onyea kabisa wakabaki majumbani mwao wakilia, lakini mimi nilikuwa jasiri, mkakamavu na mthubutu zaidi. Nilikuwa nikitoka na kwenda kuswali pamoja na Waislamu na kuzunguka masokoni na hakuna yeyote aliyenisemesha, na ninamwendea Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) nikamsalimia, naye yuko katika majlisi yake baada ya Swalaah, nikawa najiuliza kama ametikisa midomo yake kujibu salaam yangu au hakutikisa. Halafu ninaswali karibu yake na kumwangalia kwa jicho la pembe, nikifunga Swalaah yangu hunielekea, lakini ninapogeuka upande wake, hunipa mgongo. Nikachoshwa na kipindi kirefu cha kupigwa pande na watu. Nikaondoka na kwenda kuukwea uzio wa ukuta wa Abuu Qataadah, naye ni mtoto wa ammi yangu na kipenzi changu zaidi kuliko wote, nikamsalimia, na wa-Allaah hakunijibu salamu yangu. Nikasema: Ee Abuu Qataadah, nakusihi kwa Jina la Allaah, je unajua kwamba mimi nampenda Allaah na Rasuli Wake? Akanyamaza, nikamuuliza tena na kumsihi lakini alinyamaza. Nikamrudia tena na kumsihi akasema: Allaah na Rasuli Wake Wanajua zaidi. Macho yangu yakatiririka machozi, nikaondoka na kuukwea ukuta. Nilipokuwa natembea kwenye soko la Madiynah, ghafla nikamwona mkulima katika wakulima wenyeji wa Sham ambaye alileta chakula kuuza Madiynah akiuliza watu: Nani anaweza kunionyesha alipo Ka’ab bin Maalik. Watu wakaanza kumwelekeza, na alipofika kwangu, alinipa barua toka kwa Mfalme Ghassaan ikiwa imeandikwa: “Ama baada ya maamkizi, nimepata habari kuwa swahibu yako amekususa, na Allaah Hakukufanya kuwa katika nchi ya udhalili wala ya kudhulumiwa haki, basi njoo kwetu tukufariji.” Nilipomaliza kuisoma nilisema hii pia ni katika majaribio, nikaenda nayo kwenye tanuri nikaiwashia moto. Zilipopita siku arubaini, ghafla alinijia mjumbe wa Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) akaniambia: Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) anakuamuru ukae mbali na mkeo. Nikamuuliza, nimtaliki au nifanye nini? Akasema hapana, bali kaa nae mbali na wala usimkaribie. Na wenzangu wawili walipelekewa ujumbe huo huo. Nikamwambia mke wangu nenda kwa wazazi wako, utabakia huko mpaka pale Allaah Atakapohukumu katika jambo hili. Ka’ab anasema: Mke wa Hilaal bin Umayyah akamwendea Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) na kumwambia: Ee Rasuli wa Allaah! Hakika Hilaal ni mzee asiyejiweza, na hana wa kumtumikia. Je, utachukia nikimtumikia? Akasema: “Hapana, lakini asikukurubie.” Akasema: Hakika Wa-Allaah hawezi kufanya lolote, wa-Allaah hakuacha kulia tokea jambo lake kuwa hivi mpaka leo. Baadhi ya jamaa zangu wakanishauri nami nimwombe idhini Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) kwa mke wangu kama alivyomruhusu mke wa Hilaal amhudumie. Nikasema: Wa-Allaah, simtaki Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) ruhusa kwa mke wangu, sijui nini ataniambia Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) nikimwomba ruhusa kwa mke wangu na mimi ni mtu kijana? Nilikaa baada ya hapo siku kumi mpaka zikatimia siku khamsini tokea Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) alipokataza watu kuzungumza nasi. Niliposwali Swalaah ya Alfajiri, zilitimu siku khamsini nami niko juu ya paa la nyumba kati ya nyumba zetu. Na nikiwa nimekaa katika hali Aliyoielezea Allaah ya kuwa nafsi imedhikika na ardhi imekuwa finyu kwangu juu ya kuwa ni pana, nilisikia sauti kali ya mtu yenye kupenya masikio toka juu ya Mlima Sal-‘i. Alipaza sauti yake ya juu kabisa (akinadi): Ee Ka’ab bin Maalik! Furahi kwa bishara njema. Akasema: Niliporomoka nikasujudu, na nikajua kwa uhakika kuwa mambo yamemalizika. Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) alikuwa ametangaza Allaah kutusamehe baada ya kuswali Swalaah ya Alfajiri. Watu wakaanza kutupa bishara hiyo njema, wakaenda kwa wenzangu wawili kuwapa habari hiyo. Mtu mmoja akaja kwangu mbio kwa farasi na mwingine akaenda kwa miguu juu ya mlima akanadi kwa sauti kali, na sauti yake ilifika haraka zaidi kuliko farasi. Aliponijia yule niliyeisikia sauti yake akinipa bishara hiyo njema, nilivua nguo zangu mbili nikamvisha yeye kwa (furaha ya) kuniletea bishara. Wa-Allaahi, sikuwa na nguo nyingine zaidi ya hizo mbili siku hiyo. Nikaazima nguo mbili nikazivaa, nikatoka haraka hadi kwa Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) na watu makundi kwa makundi wakawa wananipongeza kwa kusamehewa wakiniambia: Hongera kwa kupata Msamaha wa Allaah. Ka’ab akasema: Mpaka nikaingia Msikitini, nikamkuta Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) amekaa na watu wamemzunguka. Twalhah bin ‘Ubaydillaah akasimama na kuja kwangu haraka, akanipa mkono na kunipongeza. Wa-Allaah, hakusimama kuja kwangu mtu yeyote katika Muhaajiriyna isipokuwa yeye, na sitomsahau Twalhah kwa hilo. Nilipomsalimia Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) akaniambia Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) na huku uso wake uking’aa kwa furaha: “Pokea bishara njema ya siku bora zaidi iliyokupitia tokea alipokuzaa mama yako.” Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) alikuwa anapofurahi, uso wake hung’aa kwa nuru na kuwa mithili ya kipande cha mwezi, nasi tulikuwa tunalijua hilo. Nilipokaa mbele yake nilisema: Ee Rasuli wa Allaah! Hakika tawbah yangu ni kuachia mali yangu yote na kuitoa swadaqah kwa Allaah na Rasuli Wake. Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) akasema: “Baki na sehemu ya mali yako, ni bora zaidi kwako hilo.” Nikasema: Hakika mimi naishikilia hisa yangu ilioko Khaybar. Ee Rasuli wa Allaah! Hakika Allaah Ameniokoa kwa kusema ukweli, na hakika tawbah yangu ni kuwa sitosema isipokuwa kweli tu umri wangu wote uliosalia. Wa-Allaah, simjui hata mmoja katika Waislamu ambaye Allaah Alimpa mtihani mgumu zaidi katika suala la kusema ukweli tokea kuusema kwa Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) kuliko Alivyonijaribu mimi. Na tokea kulitaja hilo kwa Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) sijakusudia kusema uongo mpaka leo hii, nami nataraji Allaah Anihifadhi katika umri uliobakia. Allaah Akashusha kwa Rasuli Wake
لَّقَد تَّابَ اللَّـهُ عَلَى النَّبِيِّ وَالْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنصَارِ
Kwa yakini Allaah Amepokea tawbah ya Nabiy na Muhajirina na Answaar
hadi
وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ
na kuweni pamoja na wakweli.
Basi naapa kwa Allaah, Allaah Hakunineemesha kamwe kwa neema yoyote baada ya Kunihidi katika Uislamu iliyo kubwa zaidi katika nafsi yangu kuliko kusema ukweli kwa Rasuli wa Allaah (صلى الله عليه وآله وسلم) (Amenineemesha) nisiwe nimemwambia uongo nikaangamia kama walivyoangamia waliosema uongo. Hakika Allaah Ta’alaa Amesema kuhusu waliosema uongo maneno mabaya mno ambayo Hakumwambia yeyote Alipoteremsha Wahyi. Akasema Allaah (تبارك وتعالى)
سَيَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَكُمْ إِذَا انْقَلَبْتُمْ
Watakuapieni kwa Allaah, mtakaporudi.
hadi Neno Lake
فَإِنَّ اللَّهَ لا يَرْضَى عَنِ الْقَوْمِ الْفَاسِقِينَ
basi hakika Allaah Haridhii watu mafasiki. [At-Tawbah: 95-96]
Na Aliyoyaeleza Allaah (سبحانه وتعالى) tulipobaki majumbani tusende vitani hayahusiani na vita, bali Anazungumzia kutukawishia (tawbah) na kuliahirisha jambo letu kinyume na waliomwapia, wakamtaka Rasuli udhuru, naye akawakubalia.
(Hii anakusudia Kauli Yake Allaah (سبحانه وتعالى):
وَعَلَى الثَّلَاثَةِ الَّذِينَ خُلِّفُوا
Na (Akapokea tawbah) ya wale watatu waliobaki nyuma
[Al-Bukhaariy, Muslim, At-Tirmidhiy, Ahmad]
Links
[1] https://www.alhidaaya.com/sw/taxonomy/term/238
[2] http://www.alhidaaya.com/sw/
[3] https://www.addtoany.com/share#url=https%3A%2F%2Fwww.alhidaaya.com%2Fsw%2Fnode%2F10182&title=009-Asbaabun-Nuzuwl%3A%20At-Tawbah%20
[4] http://alhidaaya.com
[5] https://www.addtoany.com/share#url=https%3A%2F%2Fwww.alhidaaya.com%2Fsw%2Fnode%2F10183&title=019-Asbaabun-Nuzuwl%3A%20At-Tawbah%20Aayah%20019%3A%20%20%D8%A3%D9%8E%D8%AC%D9%8E%D8%B9%D9%8E%D9%84%D9%92%D8%AA%D9%8F%D9%85%D9%92%20%D8%B3%D9%90%D9%82%D9%8E%D8%A7%D9%8A%D9%8E%D8%A9%D9%8E%20%D8%A7%D9%84%D9%92%D8%AD%D9%8E%D8%A7%D8%AC%D9%90%D9%91%20%D9%88%D9%8E%D8%B9%D9%90%D9%85%D9%8E%D8%A7%D8%B1%D9%8E%D8%A9%D9%8E%20%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8E%D8%B3%D9%92%D8%AC%D9%90%D8%AF%D9%90%20%D8%A7%D9%84%D9%92%D8%AD%D9%8E%D8%B1%D9%8E%D8%A7%D9%85%D9%90%20%D9%83%D9%8E%D9%85%D9%8E%D9%86%D9%92%20%D8%A2%D9%85%D9%8E%D9%86%D9%8E%20%D8%A8%D9%90%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%91%D9%8E%D9%80%D9%87%D9%90%20
[6] https://www.addtoany.com/share#url=https%3A%2F%2Fwww.alhidaaya.com%2Fsw%2Fnode%2F10187&title=034-Asbaabun-Nuzuwl%3A%20At-Tawbah%20Aayah%20034%3A%20%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%91%D9%8E%D8%B0%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%8E%20%D9%8A%D9%8E%D9%83%D9%92%D9%86%D9%90%D8%B2%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E%20%D8%A7%D9%84%D8%B0%D9%91%D9%8E%D9%87%D9%8E%D8%A8%D9%8E%20%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%81%D9%90%D8%B6%D9%91%D9%8E%D8%A9%D9%8E%20%D9%88%D9%8E%D9%84%D9%8E%D8%A7%20%D9%8A%D9%8F%D9%86%D9%81%D9%90%D9%82%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E%D9%87%D9%8E%D8%A7%20%D9%81%D9%90%D9%8A%20%D8%B3%D9%8E%D8%A8%D9%90%D9%8A%D9%84%D9%90%20%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%91%D9%8E%D9%80%D9%87%D9%90
[7] https://www.addtoany.com/share#url=https%3A%2F%2Fwww.alhidaaya.com%2Fsw%2Fnode%2F10202&title=058-Asbaabun-Nuzuwl%3A%20At-Tawbah%20Aayah%20058%3A%20%20%D9%88%D9%8E%D9%85%D9%90%D9%86%D9%92%D9%87%D9%8F%D9%85%20%D9%85%D9%91%D9%8E%D9%86%20%D9%8A%D9%8E%D9%84%D9%92%D9%85%D9%90%D8%B2%D9%8F%D9%83%D9%8E%20%D9%81%D9%90%D9%8A%20%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%91%D9%8E%D8%AF%D9%8E%D9%82%D9%8E%D8%A7%D8%AA%D9%90%20%20
[8] https://www.addtoany.com/share#url=https%3A%2F%2Fwww.alhidaaya.com%2Fsw%2Fnode%2F10207&title=079-Asbaabun-Nuzuwl%3A%20At-Tawbah%20Aayah%20079%3A%20%20%D8%A7%D9%84%D9%91%D9%8E%D8%B0%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%8E%20%D9%8A%D9%8E%D9%84%D9%92%D9%85%D9%90%D8%B2%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E%20%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8F%D8%B7%D9%91%D9%8E%D9%88%D9%90%D9%91%D8%B9%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%8E%20%D9%85%D9%90%D9%86%D9%8E%20%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8F%D8%A4%D9%92%D9%85%D9%90%D9%86%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%8E%20%D9%81%D9%90%D9%8A%20%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%91%D9%8E%D8%AF%D9%8E%D9%82%D9%8E%D8%A7%D8%AA%D9%90%20
[9] https://www.addtoany.com/share#url=https%3A%2F%2Fwww.alhidaaya.com%2Fsw%2Fnode%2F10304&title=084-Asbaabun-Nuzuwl%3A%20At-Tawbah%20Aayah%20084%3A%20%D9%88%D9%8E%D9%84%D9%8E%D8%A7%20%D8%AA%D9%8F%D8%B5%D9%8E%D9%84%D9%90%D9%91%20%D8%B9%D9%8E%D9%84%D9%8E%D9%89%D9%B0%20%D8%A3%D9%8E%D8%AD%D9%8E%D8%AF%D9%8D%20%D9%85%D9%90%D9%91%D9%86%D9%92%D9%87%D9%8F%D9%85%20%D9%85%D9%91%D9%8E%D8%A7%D8%AA%D9%8E%20%D8%A3%D9%8E%D8%A8%D9%8E%D8%AF%D9%8B%D8%A7%20%D9%88%D9%8E%D9%84%D9%8E%D8%A7%20%D8%AA%D9%8E%D9%82%D9%8F%D9%85%D9%92%20%D8%B9%D9%8E%D9%84%D9%8E%D9%89%D9%B0%20%D9%82%D9%8E%D8%A8%D9%92%D8%B1%D9%90%D9%87%D9%90%20
[10] https://www.addtoany.com/share#url=https%3A%2F%2Fwww.alhidaaya.com%2Fsw%2Fnode%2F10314&title=095-Asbaabun-Nuzuwl%3A%20At-Tawbah%20Aayah%20095%3A%20%D8%B3%D9%8E%D9%8A%D9%8E%D8%AD%D9%92%D9%84%D9%90%D9%81%D9%8F%D9%88%D9%86%D9%8E%20%D8%A8%D9%90%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%91%D9%8E%D9%80%D9%87%D9%90%20%D9%84%D9%8E%D9%83%D9%8F%D9%85%D9%92%20%D8%A5%D9%90%D8%B0%D9%8E%D8%A7%20%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%8E%D9%84%D9%8E%D8%A8%D9%92%D8%AA%D9%8F%D9%85%D9%92%20%D8%A5%D9%90%D9%84%D9%8E%D9%8A%D9%92%D9%87%D9%90%D9%85%D9%92%20%D9%84%D9%90%D8%AA%D9%8F%D8%B9%D9%92%D8%B1%D9%90%D8%B6%D9%8F%D9%88%D8%A7%20%D8%B9%D9%8E%D9%86%D9%92%D9%87%D9%8F%D9%85%D9%92%20%DB%96%20%D9%81%D9%8E%D8%A3%D9%8E%D8%B9%D9%92%D8%B1%D9%90%D8%B6%D9%8F%D9%88%D8%A7%20%D8%B9%D9%8E%D9%86%D9%92%D9%87%D9%8F%D9%85%D9%92%20
[11] https://www.addtoany.com/share#url=https%3A%2F%2Fwww.alhidaaya.com%2Fsw%2Fnode%2F11722&title=113-Asbaabun-Nuzuwl%3A%20At-Tawbah%20Aayah%20113-114%3A%20%D9%85%D9%8E%D8%A7%20%D9%83%D9%8E%D8%A7%D9%86%D9%8E%20%D9%84%D9%90%D9%84%D9%86%D9%91%D9%8E%D8%A8%D9%90%D9%8A%D9%90%D9%91%20%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%91%D9%8E%D8%B0%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%8E%20%D8%A2%D9%85%D9%8E%D9%86%D9%8F%D9%88%D8%A7%20%D8%A3%D9%8E%D9%86%20%D9%8A%D9%8E%D8%B3%D9%92%D8%AA%D9%8E%D8%BA%D9%92%D9%81%D9%90%D8%B1%D9%8F%D9%88%D8%A7%20%D9%84%D9%90%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8F%D8%B4%D9%92%D8%B1%D9%90%D9%83%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%8E%20%D9%88%D9%8E%D9%84%D9%8E%D9%88%D9%92%20%D9%83%D9%8E%D8%A7%D9%86%D9%8F%D9%88%D8%A7%20%D8%A3%D9%8F%D9%88%D9%84%D9%90%D9%8A%20%D9%82%D9%8F%D8%B1%D9%92%D8%A8%D9%8E%D9%89%D9%B0%20
[12] https://www.addtoany.com/share#url=https%3A%2F%2Fwww.alhidaaya.com%2Fsw%2Fnode%2F10344&title=117-Asbaabun-Nuzuwl%3A%20At-Tawbah%20Aayah%20117%3A%20%20%D9%84%D9%91%D9%8E%D9%82%D9%8E%D8%AF%20%D8%AA%D9%91%D9%8E%D8%A7%D8%A8%D9%8E%20%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%91%D9%8E%D9%80%D9%87%D9%8F%20%D8%B9%D9%8E%D9%84%D9%8E%D9%89%20%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%91%D9%8E%D8%A8%D9%90%D9%8A%D9%90%D9%91%20%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%92%D9%85%D9%8F%D9%87%D9%8E%D8%A7%D8%AC%D9%90%D8%B1%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%8E%20%D9%88%D9%8E%D8%A7%D9%84%D9%92%D8%A3%D9%8E%D9%86%D8%B5%D9%8E%D8%A7%D8%B1%D9%90%20%D8%A7%D9%84%D9%91%D9%8E%D8%B0%D9%90%D9%8A%D9%86%D9%8E%20%D8%A7%D8%AA%D9%91%D9%8E%D8%A8%D9%8E%D8%B9%D9%8F%D9%88%D9%87%D9%8F%20